เขียวหมื่นปี ประโยชน์ดีๆ สรรพคุณเด่นๆ และข้อมูลงานวิจัย
เขียวหมื่นปี งานวิจัยและสรรพคุณ 18 ข้อ
ชื่อสมุนไพร เขียวหมื่นปี
ชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น ว่านขันหมาก, แก้วกาญจนา, มะเขือพ่อค้า (ทั่วไป), ว่านเหนียนซิง, บ้านนีแช (จีน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Aglaonema modestum Schott ex. Engl.
ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์
- Aglaonema acutispathum N.E.Br.
- Aglaonema costatum var. viride Engl.
- Aglaonema laoticum Gagnep.
ชื่อสามัญ Aglaonema, Maria Chinese evergreen plant, Chinese evergreen.
วงศ์ ARACEAE
ถิ่นกำเนิดเขียวหมื่นปี
เขียวหมื่นปี จัดเป็นในวงศ์ บอน (ARACEAE) ที่มีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่นใน ไทย พม่า ลาว กัมพูชา จากนั้นจึงได้แพร่กระจายพันธุ์ไปยังบริเวณใกล้เคียง คือ บังกลาเทศ จีนตอนใต้ รวมถึงในเวียดนาม ปัจจุบันพบได้ตามเขตร้อนชื้นทั่วไปในทวีปเอเชียและแอฟริกา สำหรับในประเทศไทยสามารถพบเขียวหมื่นปี ได้ทั่วไปตามพื้นที่ชุ่มชื้นและอุดมสมบูรณ์ทั่วประเทศ
ประโยชน์และสรรพคุณเขียวหมื่นปี
- แก้คอเจ็บ
- แก้คอบวม
- แก้คออักเสบ
- แก้คอตีบ
- ใช้แก้แผลสด
- แก้ฝีบวมช้ำ
- แก้แมลงสัตว์กัดต่อย สุนัข หรือ งูกัด
- แก้ฝีหนอง
- ใช้รักษาอาการเคล็ดขัดยอก บวม ข้อเคล็ด
- แก้โรคไข้ข้ออักเสบ
- ใช้ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้
- แก้อาการไอเป็นเลือด
- แก้ไอหืดหอบ
- แก้ไอเนื่องจากปวดร้อน
- แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ
- แก้ไข้ไทฟอยด์
- ช่วยลดบวม
- ใช้พอกแผลสด ปิดบาดแผลที่ถูกของมีคม
มีการนำเขียวหมื่นปี มาปลูกไว้เพื่อประดับตกแต่งทั้งภายนอกและภายในอาหาร เนื่องจากมีลวดลายบนใบที่สวยงามอีกทั้งยังเป็นพันธุ์ไม้ที่ปลูกเลี้ยงและดูแลง่ายอีกด้วย นอกจากนี้เขียวหมื่นปี ยังมีประโยชน์ในการช่วยฟอกอากาศ เติมออกซิเจนให้กับภายในบ้านห้องนอนได้เป็นอย่างดี จากข้อมูลทางวิทยาศาสตร์และผลวิจัยในปัจจุบันระบุว่า เขียวหมื่นปีสามารถดูดรับสารพิษได้ในระดับปานกลางและมีอัตราคายความชื้นสูง อีกทั้งยังมีประสิทธิภาพในการดูดสารพิษจำพวกฟอร์มัลดีไฮด์สูง จึงเหมาะที่จะมาปลูกเพื่อดูดสารพิษ เสริมสร้างบรรยากาศบริเวณในบ้านและชอบอาคารบ้านเรือนได้เป็นอย่างดี
รูปแบบและขนาดวิธีใช้
- ใช้เป็นยาเย็น แก้พิษร้อน ถอนพิษไข้ แก้ไข้ไทฟอยด์ ไอหอบ ไอเนื่องจากปวดร้อน แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ โดยนำราก หรือ ใบเขียวหมื่นปีแบบแห้งใช้ 6-15 กรัม แบบสดใช้ 15-30 กรัมมาต้มกับน้ำดื่ม
- ใช้แก้คอเจ็บ คอบวมอักเสบ โดยใช้รากเขียวหมื่นปี มาล้างให้สะอาด ตำให้แหลกคั่นเอาน้ำ ผสมกับน้ำเย็น ใส่เกลือเล็กน้อยอมกลั้วคอ
- ใช้แก้คอตีบ โดยใช้ใบเขียวหมื่นปีสด 8-20 กรัม ตำให้แหลก นำมาต้มกับน้ำรับประทาน หรือ นำมาคั้นเอาน้ำแล้วผสมกับน้ำส้ม
- ใช้เป็นยาแก้ฝีบวมช้ำ แมลงกัดต่อย สุนัข หรือ งูกัด โดยใช้ใบเขียวหมื่นปีสดนำมาตำให้แหลก คั้นเอาน้ำผสมกับน้ำตาลเล็กน้อย รับประทานแต่น้ำส่วนกากที่เหลือให้นำมาพอกบริเวณบาดแผล
- แก้ฝี หนอง ฝีหนองบนผิวหนัง ลดบวม พอกแก้อาการเคล็ดบวม รักษาข้อเคล็ดอักเสบ โดยนำใบเขียวหมื่นปีสดมาบด หรือ ตำพอกบริเวณที่เป็น
- ใช้พอกแผลสด ปิดบาดแผลที่ถูกของมีคม โดยนำใบสดเขียวหมื่นปี ตำให้แหลกผสมกับเหล้าขาว พอกบริเวณที่เป็นแผล
- ช่วยแก้โรคข้ออักเสบ ช่วยทำให้เลือดมาเลี้ยงบริเวณข้อดีขึ้น โดยนำน้ำคั้นจากต้นเขียวหมื่นปีมาทาบริเวณที่เป็น
ลักษณะทั่วไปของเขียวหมื่นปี
เขียวหมื่นปี จัดเป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็กจำพวกว่าน หัวอยู่ใต้ดิน ในสกุลอโกลนีมา โดยเป็นเนื้ออ่อนและอาจมีความสูงของต้น ได้ถึง 20-100 เซนติเมตร ลำต้นตั้งตรงอวบน้ำ มีปล้องข้อถี่และมองเห็นได้ชัดเจน มีรากออกตามข้อปล้องและมียางสีขาวทุกส่วนของลำต้น
ใบเขียวหมื่นปีเป็นใบเดี่ยว ออกแบบเรียงเวียนสลับใบมีลักษณะเป็นรูปหอกยาว หรือ รูปไข่แกมขอบขนาน มีขนาดกว้าง 6-10 เซนติเมตร ยาว 10-25 เซนติเมตร โคนใบค่อยๆ สอบมนติดก้านใบ ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบแผ่นใบมีสีเขียว เป็นลายสลับกับสีเขียวแกมเทา คล้ายขนนก เส้นใบจมพื้นใบนูนเป็นลอน ลักษณะด้านบนเป็นร่องลึกน้อย ด้านนอกกลมนูน บริเวณโคนแผ่นออกโอบหุ้มลำต้น เป็นกาบสีเขียวออกแดงเรื่อๆ มีก้านใบยาว 8-10 เซนติเมตร
ดอกเขียวหมื่นปี ออกเป็นช่อเชิงลดบริเวณตามซอกใบ มีลักษณะคล้ายกับดอกไม้ในวงศ์บอนทั่วไป โดยจะมีกาบหุ้มช่อดอก หรือ กาบหุ้มปลี ลักษณะเป็นรูปไข่ หรือ ค่อนข้างกลม มีสีเขียวและจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองนวล ส่วนช่อดอกมีลักษณะเป็นแท่งทรงกระบอกยาว 2-5เซนติเมตร ที่ประกอบไปด้วยเกสรเพศผู้ที่อยู่ส่วนบนและเกสรเพศเมียที่อยู่ส่วนล่าง
ผลเขียวหมื่นปี เป็นผลสดมีเนื้อมีลักษณะรูปทรงกลม หรือ รี กว้าง 1-5 เซนติเมตร ยาว 1-2 เซนติเมตร ผิวผลเรียบมีสีเหลือง เมื่อแก่จัดเป็นสีเหลืองแก่และสีแดงตามลำดับด้านในมีเมล็ดอยู่ 1 เมล็ด
การขยายพันธุ์เขียวหมื่นปี
เขียวหมื่นปีสามารถขยายพันธุ์ได้โดยการเพาะหน่อ การปักชำ และการใช้เมล็ด โดยวิธีที่เป็นที่นิยมในปัจจุบัน คือ การปักชำยอด โดยมีวิธีการดังนี้
เริ่มจากติดยอดเขียวหมื่นปี จากต้นที่มีความสมบูรณ์ โดยให้มีความยาวพอสมควร (ไม่สั้น หรือ ยาวเกินไป) ตัดให้รอยตัดชิดกับข้อต่อมากที่สุด จากนั้นทาปูนแดงที่รอยติดทั้งสอง นำไปปักชำในขุยมะพร้าวผสมขี้เถ้าแกลบ หรือ ขุยมะพร้าวผสมทรายหยาบ นำวางไว้ในที่ร่ม รดน้ำและรักษาความชื้นให้สม่ำเสมอ ซึ่งจะใช้เวลา 3-4 สัปดาห์ ก็จะเกิดรากและสามารถย้ายปลูกได้
องค์ประกอบทางเคมี
มีรายงานผลการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับองค์ประกอบทางเคมีของสารสกัดจากส่วนต่างๆ ของเขียวหมื่นปี ระบุว่าพบสารออกฤทธิ์ที่สำคัญหลายชนิดอาทิเช่น ในสารสกัดจากส่วนรากและใบพบสารกลุ่ม Alkaloids เช่น Lycopodine สารสกัดจากใบอ่อนพบสารกลุ่ม Flavonoids เช่น Kaempferol glycosides, Kaempferol-3-O-glucoside, Quercetin สารสกัดจากส่วนใบและลำต้นเขียวหมื่นปี พบสารกลุ่ม Phenolic acids เช่น Ferulic acid, Gallic acid, p-Coumaric acid นอกจากนี้ในสารสกัดจากส่วนราก ลำต้นและใบ ยังพบสารอื่นๆ อีกเช่น Calcium oxalate, Limonene และ β-sitosterol เป็นต้น
การศึกษาวิจัยทางเภสัชวิทยาของเขียวหมื่นปี
มีรายงานผลการศึกษาวิจัยทางเภสัชวิทยาของสารสกัดจากส่วนใบของเขียวหมื่นปี ระบุว่ามีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาหลายประการดังนี้
ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ มีรายงานผลการศึกษาวิจัยในสารสกัดเมทานอลจากส่วนใบเขียวหมื่นปี ระบุว่ามีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระโดย มีค่า DPPH radical scavenging activity IC50 ประมาณ 120 µg/mL และในการทดสอบ FRAP assay (Ferric Reducing Antioxidant Power) พบค่าความสามารถ 210±8.5 µmol Fe(II)/g extract ส่วนอีการศึกษาหนึ่งระบุว่าสารสกัดเมทานอลและเอทานอล จากส่วนใบของเขียวหมื่นปี มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระโดยให้ค่า IC50 เท่ากับ 118-145 µg/mL (DPPH assay)
ฤทธิ์ต้านเชื้อจุลชีพ มีรายงานผลการศึกษาวิจัยสารสกัดเขียวหมื่นปี จากใบด้วยเอทานอล 70% พบว่ามีฤทธิ์ยับยั้ง เชื้อแบคทีเรีย Staphylococcus aureus, E. coli และ Pseudomonas aeruginosa ได้ดี โดยมีค่า MIC อยู่ที่ 250-500 ug/mL และมีรายงานเพิ่มเติมว่าสารสกัดดังกล่าวยังมีฤทธิ์ต้านเชื้อรา Candida albicans อีกด้วย
ฤทธิ์ต้านการอักเสบ มีรายงานว่าสารสกัดเมทานอลจากส่วนใบของเขียวหมื่นปีมีฤทธิ์ยับยั้งการสร้าง Nitric oxide ใน เซลล์ RAW264.7 (macrophage cells) ได้ 35% เมื่อใช้ในความเข้มข้น 200 µg/mL
ฤทธิ์ต้านเซลล์มะเร็ง มีรายงานการศึกษาวิจัยเบื้องต้นว่าปริมาณสารสกัดหยาบจากส่วนใบของเขียวหมื่นปี มีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญของเซลล์มะเร็ง HeLa (cervical cancer) โดยมีค่า IC50 = 350 µg/mL
การศึกษาวิจัยทางพิษวิทยาของเขียวหมื่นปี
มีรายงานผลการศึกษาวิจัยทางพิษวิทยา โดยการทดลองป้อนสารสกัดจากใบเขียวหมื่นปี ให้หนูแรทในขนาด 500 mg/kg BW พบว่าไม่พบความเป็นพิษรุนแรงแต่พบอาการระคายเคืองเยื่อบุภายในของหนูทดลอง
ข้อแนะนำและข้อควรระวัง
เขียวหมื่นปี เป็นพืชที่มีพิษระดับอ่อนถึงปานกลางเนื่องจากมีแคลเซียมออกซาเลต ที่เป็นผลึกขนาดเล็กอาจทำให้เกิดการระคายเคืองในช่องปาก ลำคอ และทางเดินอาหารหากกลืนกินสดๆ ในการนำเขียวหมื่นปี มาใช้เป็นยาภายในต้องระวังให้มาก โดยในตำรายาจีนระบุว่าห้ามใช้นานเกินควร เนื่องจากยานี้มีฤทธิ์ทำให้เลือดเย็น
เอกสารอ้างอิง เขียวหมื่นปี
- เศรษฐมันตร์ กาญจนกุล. 2550. ร้อยพรรณพฤกษา "อโกลนีมา". เศรษฐศิลป์. กรุงเทพมหานคร. 112 น.
- พรพรรณ ภูมิพันธุ์. “การจัดจำแนกและการกระจายพันธุ์ไม้ใบไทย”. วารสารวิทยาศาสตร์เกษตร. 2556;44(2): 321-330.
- วิทยา บุญวรพัฒน์, เขียวหมื่นปี หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย หน้า 144
- คณะกรรมการวิชาการดำเนินงานส่วนสวนสมุนไพรพืชสวนโลก. 2549. สวนสมุนไพร ในงานมหกรรมพืชสวนโลก 2549. พิมพ์ครั้งที่ 1. บริษัท สามเจริญพาณิชย์ (กรุงเทพฯ) จำกัด. กรุงเทพมหานคร. 464 น.
- ศิริพร โพธิ์ศรี. องค์ประกอบทางเคมีของพืชในวงศ์ Araceae. วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. 2562;27(1):75-82.
- Chen JJ, Henny RJ. Aglaonema modestum (Chinese Evergreen). In: Grossmann YL, ed. Floriculture Crops. Springer; 2018:145-150.
- Srichana D. Preliminary Toxicity Study of Aglaonema modestum Extract. Thai J Vet Med. 2019;49(2):183-189
- Zhang Y, Li X, Chen X. “Antioxidant activity of Aglaonema modestum leaf extract.” Int J Biol Chem. 2019;13(2): 45-50.
- Li H, Jiang Y, Lin J. Chemical composition of Aglaonema modestum and its ornamental plant value. J S China Agric Univ. 2015;36(4):45-49.
- Chan YH, Tan YP, Lim CS. “Anti-inflammatory screening of ornamental plants.” Phytomedicine. 2020;72:152-157.
- Patel T, McDonald J, Rouse K. Calcium oxalate crystals in ornamental plants: a potential hazard. J Med Toxicol. 2016;12(1):101-105.
- Zhao J, Lin W, Luo X. “Antifungal properties of A. modestum extract.” J Appl Pharm Sci. 2020;10(1): 33-36.
- Nguyen TQ, Bui HT, Pham TH. Antibacterial activity of Aglaonema modestum extracts. Asian J Biol Sci. 2017;10(3):137-141.
- Wichitnithad W, Somwong P, Klongkumnuankarn P. “Screening of Thai ornamental plants for cytotoxicity.” Thai J Pharm Sci. 2021;45(3):217-223.
- Lin Y, Huang Z, Chen X. “Analysis of volatile compounds of Aglaonema modestum by GC-MS.” J Trop Subtrop Bot. 2016;24(1): 71-75.
