โปร่งฟ้า ประโยชน์ดีๆ สรรพคุณเด่นๆ และข้อมูลงานวิจัย
โปร่งฟ้า งานวิจัยและสรรพคุณ 31 ข้อ
ชื่อสมุนไพร โปร่งฟ้า
ชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น ส่องฟ้า (ภาคอีสาน), ลอดฟ้า, หัสคุณดง (ภาคกลาง), หวดหม่อนต้น (ภาคเหนือ)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Murraya siamensis Craib.
ชื่อสามัญ Andaman satinwood
วงศ์ RUTACEAE
ถิ่นกำเนิดโปร่งฟ้า
โปร่งฟ้า จัดเป็นพืชในวงศ์ส้ม (RUTACEAE) ที่จัดเป็นพันธุ์ไม้พื้นเมืองของไทย โดยมีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนชื้นของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้แก่ใน ไทย พม่า มาเลเซีย เวียดนาม และกัมพูชา สำหรับในประเทศไทยสามารถพบโปร่งฟ้า ได้ทั่วทุกภาคของประเทศบริเวณป่าโปร่ง ป่าละเมาะ หรือ ตามชายป่าทั่วไป
ประโยชน์และสรรพคุณโปร่งฟ้า
- ใช้ขับลม
- ช่วยบำรุงหัวใจ
- ช่วยบำรุงสมอง
- ช่วยคลายกล้ามเนื้อ
- ใช้แก้ผื่นคัน
- แก้พิษตะขาบ
- ใช้ห้ามเลือด
- แก้ท้องอืดเฟ้อ
- แก้ไอ
- แก้เจ็บคอ
- แก้หวัด แก้หวัดเรื้อรัง
- แก้ไซนัส
- แก่ภูมิแพ้
- แก้หอบหืด
- ช่วยลดไขมันในเลือด
- แก้ความดันโลหิต
- แก้ลิ้นกระด้าง
- แก้คางแข็ง เนื่องจากอัมพาตชั่วคราว
- ใช้ช่วยให้เลิกเหล้า เลิกบุหรี่ ถอนพิษ
- ใช้แก้ท้องอืด
- แก้อัมพฤกษ์-อัมพาต
- ใช้ฆ่าเชื้อโรค แผลเรื้อรัง
- แก้ไส้ลาม ไส้ด้วน
- ใช้ปรับธาตุในร่างกาย
- แก้ตามัว ตาฝ้า ตาฟาง
- แก้วัณโรคชนิดบวม
- แก้ปอดพิการ
- แก้โลหิตในลำคอและลำไส้ให้กระจาย
- แก้ริดสีดวง
- แก้คัน
- แก้ฟกช้ำบวม
เนื่องจากโปร่งฟ้าเป็นพันธุ์ไม้ดั้งเดิมของไทยและมีสรรพคุณทางยา ดังนั้นจึงมีการนำโปร่งฟ้ามาใช้เป็นสมุนไพรตั้งแต่ในอดีตแล้ว โดยในตำรายาไทยและตำรายาพื้นบ้านภาคต่างๆ ได้มีการระบุถึงสรรพคุณของโปร่งฟ้า เอาไว้ ใช้เป็นสมุนไพรในการรักษาเป็นหลัก
รูปแบบและขนาดวิธีใช้
- ใช้ลดอาการอยากสูบบุหรี่ ใช้เลิกบุหรี่ โดยนำใบโปร่งฟ้าสด 1 ใบ มาเคี้ยวให้แหลกแล้วกลืนลงไป จะทำให้เมื่อสูบบุหรี่จะรู้สึกพะอืดพะอม อยากอาเจียน ทำให้อาการอยากสูบบุหรี่ลดลง
- ใช้แก้หวัด ไซนัส ภูมิแพ้ หอบหืด โดยนำใบโปร่งฟ้าสดมาขยี้ให้แหลกวางไว้ใกล้ๆ จมูกในตอนกลางคืน ใช้แก้ไซนัส โดยนำใบโปร่งฟ้า ม้วนกับต้นกระเทียมตากแห้งสูบให้ออกจมูกวันละ 7-8 ม้วน
- ใช้บำรุงหัวใจ บำรุงสมอง ลดไขมันในเลือด ลดความดันโลหิต แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ แก้ไอ เจ็บคอ แก้ลิ้นกระด้างเนื่องจากอัมพฤกษ์ โดยนำใบโปร่งฟ้าสดมาต้มกับน้ำดื่ม
- ใช้ปรับธาตุในร่างกาย บำรุงความจำ บำรุงหัวใจ แก้ไข้หวัดเรื้อรัง อาการไอ แก้โลหิตในลำคอและลำไส้ให้กระจาย
- แก้ปอดพิการ โดยนำรากโปร่งฟ้ามาต้มกับน้ำดื่ม
- ใช้แก้ลมอัมพฤกษ์ อัมพาต แก้ท้องอืด ขับลม โดยนำทุกโปร่งฟ้า ส่วนมาใช้เป็นสมุนไพรอบเพื่อกระจายเลือดลมให้เดินสะดวกและใช้ผลโปร่งฟ้าสุก 3-5 ผลมารับประทานร่วมด้วย
ลักษณะทั่วไปของโปร่งฟ้า
โปร่งฟ้า จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ทรงพุ่มโปร่ง แตกกิ่งด้านบนของลำต้น สูง 60-120 เซนติเมตร ลำต้นมีสีน้ำตาล เปลือกผิวเรียบ
ใบโปร่งฟ้า เป็นใบประกอบแบบขนนกออกเป็นคู่ตรงข้ามบนกิ่ง โดยจะมีใบย่อย 6-8 ใบต่อ 1 กิ่ง ใบมีลักษณะเป็นรูปไข่ โคนและปลายใบแหลมเป็นติ่งขอบใบเรียบ หรือ อาจจะหยักเป็นฟันเลื่อย แผ่นใบบางเนื้อใบย่นเป็นสีเขียว ผิวใบมันมีต่อมน้ำมันเป็นจุดกระจายอยู่เต็มใบ ใบมีกลิ่นหอมฉุน
ดอกโปร่งฟ้า ออกเป็นช่อบริเวณปลายกิ่งโดยใน 1 ช่อจะมีดอกย่อยขนาดเล็กสีขาวจำนวนมาก ดอกย่อยมีลักษณะคล้ายดอกสะเดา มีกลิ่นหอมอ่อนๆ
ผลโปร่งฟ้า เป็นผลสดมีเนื้อดอกรวมกันเป็นกลุ่มบริเวณปลายยอดและปลายกิ่ง ผลมีลักษณะกลมผิวเรียบเกลี้ยง เมื่อผลดิบมีสีเขียวแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีม่วงและม่วงดำ
การขยายพันธุ์โปร่งฟ้า
โปร่งฟ้า สามารถขยายพันธุ์ได้โดยวิธีการใช้เมล็ดและการปักชำ แต่ในปัจจุบันนั้นไม่ค่อยพบเห็นโปร่งฟ้า แล้วทั้งในธรรมชาติและบริเวณบ้านเรือนรวมถึงเรือกสวนไร่นา ซึ่งจัดว่าเป็นพันธุ์ไม้ที่อาจจะสูญพันธุ์ในอนาคต สำหรับวิธีการเพาะเมล็ดการปักชำและการปลูกโปร่งฟ้านั้น สามารถทำได้เช่นเดียวกันกับการเพาะเมล็ด การปักชำและการปลูกไม้ยืนต้นชนิดอื่นๆ ตามที่ได้กล่าวมาแล้วในบทความก่อนหน้านี้
องค์ประกอบทางเคมี
มีรายงานผลการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับองค์ประกอบทางเคมีของสารสกัดจากใบรวมถึงน้ำมันหอมระเหยจากส่วนใบของโปร่งฟ้าระบุว่าพบสารออกฤทธิ์ที่สำคัญหลายชนิดดังนี้ สารสกัดจากใบพบสาร mahanimbilol, mahanimbine, siamenol, murrayacoumarin A, B และ C ส่วนน้ำมันหอมระเหยจากส่วนใบของโปร่งฟ้า พบสาร g-Sitosterol, Lupeol, n-Decanoic acid, Dodecanoic acid, Ethyl dodecanoate, Acetoxyacetic acid, Phytol, Tridecanoic acid
การศึกษาวิจัยทางเภสัชวิทยาของโปร่งฟ้า
มีรายงานผลการศึกษาวิจัยทางเภสัชวิทยาของสารสกัดจากส่วนใบของโปร่งฟ้า ระบุว่ามีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาหลายประการ ดังนี้
มีรายงานผลการศึกษาวิจัยฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ HIV ของสารสกัดโปร่งฟ้า จากใบโปร่งฟ้าระบุว่าสาร siamenol ซึ่งเป็นสารกลุ่ม carbazole alkaloid ชนิดใหม่ที่สกัดได้จากโปร่งฟ้า แสดงฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ HIV โดยมีค่า EC502.6 microgram/ml โดยเมื่อทำการทดลองด้วยวิธี XTT-tetrazolium assay สาร alkaloid ที่เคยค้นพบแล้ว คือ สาร mahanimbilol จะมีฤทธิ์น้อยกว่าโดยมีค่า EC 508.6 microgram/ml ส่วนสาร mahanimbine ไม่มีฤทธิ์ในการยับยั้งแต่อย่างใดและมีรายงานการศึกษาวิจัยฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระและการยับยั้งเอนไซม์ angiotensin-convertiny enzyme (ACE) ของสารสกัดเอธานอลจากใบโปร่งฟ้า (MSE) และยังได้ทำการศึกษาฤทธิ์คลายหลอดเลือดของสารสกัด (MSE) และกลไกพื้นฐาน ในการฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระของสารสกัด โดยได้ประเมินฤทธิ์การทดสอบกำจัดอนุมูลอิสระโดยวิธี DPPH และ ABTS และวัดฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ ACE โดยวิธีสเปกโตรโฟโตเมตริก ส่วนฤทธิ์คลายหลอดเลือดของสารสกัด (MSE) จะยังถูกกำหนดบนส่วนหลอดเลือดแดงใหญ่ของทรวงอกที่แยกได้จากหนูทดลองผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่าสารสกัด (MSE) แสดงฤทธิ์ขจัด DPPH และ ABTS โดยมีค่า IC 50ที่ 710±10 และ 488±20 µg/mL ตามลำดับ นอกจากนี้สารสกัด (MSE) ยังแสดงกิจกรรมการยับยั้ง ACE โดยมีค่า IC 50 เท่ากับ 1.01±0.02 มก./มล. นอกจากนี้สารสกัด (MSE) (0.1-1 มก./มล.) ยังกระตุ้นให้เกิดการคลายตัวของหลอดเลือดได้อีกด้วยและยังมีรายงานการศึกษาวิจัยทางคลินิกในผู้ที่เข้ารับการทดลองการหยุดสูบบุหรี่ โดยใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนประกอบของ ซิลเวอร์ไนเตรท 0.25% (ซึ่งซิลเวอร์ไนเตรทเป็นสารที่สกัดได้จากส่วนใบของโปร่งฟ้า) พบว่าใช้น้ำยาบ้วนปากวันละ 4 ครั้ง ติดต่อกันเป็นเวลา 6 สัปดาห์ มีผลทำให้เกิดการหยุดสูบบุหรี่ได้
นอกจากนี้ยังมีงานวิจัยจากประเทศญี่ปุ่นระบุว่าใบโปร่งฟ้า ยังมีสาระสำคัญที่มีฤทธิ์ต้านไวรัส แบคทีเรีย เชื้อรา ได้หลายชนิดอีกด้วย
การศึกษาวิจัยทางพิษวิทยาของโปร่งฟ้า
ไม่มีข้อมูล
ข้อแนะนำและข้อควรระวัง
สำหรับการใช้โปร่งฟ้า เป็นยาสมุนไพรนั้น ควรระมัดระวังในการใช้เช่นเดียวกันกับการใช้สมุนไพรชนิดอื่นๆ โดยควรใช้ในขนาดและปริมาณที่เหมาะสมที่ได้ระบุไว้ในตำรับตำรายาต่างๆ ไม่ควรใช้ในขนาดที่มากจนเกินไป หรือ ใช้ต่อเนื่องกันเป็นระยะเวลานานจนเกินไป เพราะอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาวได้
เอกสารอ้างอิง โปร่งฟ้า
- โปร่งฟ้าใช้ในการอดบุหรี่ได้อย่างดีและโปร่งฟ้า แก้ไข้ ปวดศีรษะ แก้ผิดสำแดง หลอดลมอักเสบ. คอลัมน์โครงการสมุนไพร เพื่อการพึ่งพาตนเอง, นิตยสารมติชมสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 13-19 กันยายน 2562.
- ธัญสินี พรหมประดิษฐ์ และคณะ. การศึกษาประสิทธิผลของสเปรย์สมุนไพรใบโปร่งฟ้าต่อการลดการสูบบุหรี่ของกลุ่มคนติดบุหรี่. วารสารศูนย์การศึกษาแพทยศาสตร์คลินิก โรงพยาบาลพระปกเกล้าปีที่ 36 ฉบับที่ 3. กรกฎาคม-กันยายน 2562. หน้า 220-226.
- สาร carbazole alkaloid ชนิดใหม่จากโปร่งฟ้า. ข่าวความเคลื่อนไหวสมุนไพร. สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.
- สรรพคุณของข่อยดำกับโปร่งฟ้า. กระดานถาม-ตอบ. สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล. (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก http://www.medplant.mohidol.ac.th/user/reply.asp?id=7137.
- Ito C, Itoigawa M, Onoda S, Hosokawa A, Ruangrungsi N, Okuda T, et al. Chemical constituents of Murraya siamensis: Three coumarins and their anti-tumor promoting effect. Phytochemistry. 2005;66(5):567-72.
- Yasin P, Maneepisamai M. Antioxidant activitity and chemical composition of Murraya siamensis Craib leaves. Agricultural Sci J. 2019;50(2):361-4
- Jerajasin T, Pancichean K, Yingcharean R. Antioxidant activities and cytotoxic effects of aqueous extracts from ClausenaheptaphyllaWright and Arn. leaves and Verno-niacinerea Less. In: Proceedings of 52nd Kasetsart University Annual Conference: Science, Natural Resou-reces and Environment; 2014 Feb 4-7; Bangkok; 2014.P.1-8.
- Zang YD, Li CJ, Song XY, Ma J, Yang JZ, Chen NH, et al. Total synthesis and neuroprotective effect of O-methylmurrayamine A and 7-methoxymurrayacine. J Asian Nat Prod Res. 2017;19(6): 623-9.
- Esser HJ. Taxonomic notes on the Rutaceae of Thailand. Thai Forest Bull (Bot). 2021;49(1):27-31
- Zhu JJ, Jiang JG. Pharmacological and nutritional effects of natural coumarins and their structure-activity relationships. Mol Nutr Food Res. 2018;62(14):e1701073
