ไทโมควิโนน
ไทโมควิโนน
ชื่อสามัญ Thymoquinone, 2-methyl-5-(propan-2-yl)-2, 5-diene-1, 4, -dione
ประเภทและข้อแตกต่างไดออสไพรอล ไดกลูโคไซด์
สารไทโมควิโนน (Thymoquinone) จัดเป็นอนุพันธ์ของควิโนน ที่พบได้ในพืชธรรมชาติโดยมีสูตรทางเคมี คือ C10H12O2 มีมวลโมเลกุล 164.204g/mol และยังเป็นสารพฤกษเคมีที่มีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่สำคัญหลายประการ สำหรับประเภทของสารไทโมควิโนน นั้น จากการศึกษาวิจัยพบว่ามีเพียงชนิดเดียวเท่านั้น
แหล่งที่พบและแหล่งที่มาไดออสไพรอล ไดกลูโคไซด์
สารไทโมควิโนน (Thymoquinone) จัดเป็นสารพฤกษเคมีที่สามารถพบได้ในส่วนเมล็ดของเทียนดำ (Nigella sativa L.) และยังมีรายงานว่าสามารถพบสารดังกล่าวได้ในพืชอีกชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นพืชท้องถิ่นในทวีปอเมริกาเหนือ คือ Monarda fistulosa นอกจากนี้ในปัจจุบันยังมีการสกัดสารไทโมควิโนนมาใช้ประโยชน์ด้านต่างๆ ทั้งในรูปแบบผง (สีน้ำตาลเหลือง/น้ำตาล) และรูปแบบน้ำมันระเหยง่าย (black cumin seedoil) อีกด้วย
ปริมาณที่ควรได้รับไดออสไพรอล ไดกลูโคไซด์
สำหรับขนาดและปริมาณของสารไทโมควิโนน (thymoquinone) ที่สามารถใช้ได้อย่างปลอดภัยต่อวันนั้น ในปัจจุบันพบว่าในประเทศไทยยังไม่มีการกำหนดเกณฑ์ของขนาดและปริมาณการใช้สารดังกล่าวขึ้นมา แต่ในต่างประเทศได้มีการสกัดเอาสารไทโมควิโนนมาใช้ประโยชน์โดยมีขนาดและปริมาณในการใช้ตามที่สถาบันองค์การอาหารและยาของแต่ละประเทศกำหนดขึ้นภายในประเทศนั้นๆ สำหรับประเทศไทยมีการใช้สารไทโมควิโนนผ่านการใช้เทียนดำในรูปแบบสมุนไพรเดี่ยวและแบบสมุนไพรที่เป็นส่วนผสมในตำรับยา อาทิเช่น ยาประสะไพล, ยาหอมเทพจิตร, ยาพรหาพักตร์, พิกัดเทียนทั้ง 5, 7 และ 9 เป็นต้น ซึ่งขนาดการใช้ในแต่ละตำรับก็จะขึ้นอยู่กับตำรับยาแต่ละชนิด
ประโยชน์และโทษไดออสไพรอล ไดกลูโคไซด์
ในต่างประเทศมีการนำสารไทโมควิโนน มาใช้ประโยชน์ในหลายด้าน เช่น ใช้ในทางการแพทย์ ซึ่งสอดคล้องกับรายงานทางเภสัชวิทยาที่สำคัญหลายประการ อาทิ เช่น มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ ต้านเชื้อแบคทีเรีย ต้านอนุมูลอิสระ ต้านการเจริญของเซลล์มะเร็ง มีฤทธิ์ป้องกันตับ ลดระดับไขมันในเลือด หรือขับเสมหะ ลดระดับคอเลสเตอรอลชนิด LDL และเพิ่มระดับของ HDL ลดความดันโลหิต ต้านออกซิเดชั่น ลดน้ำตาลในเลือด มีฤทธิ์ขับลม แก้อาหารไม่ย่อย และต้านการปวด เป็นต้น
การศึกษาวิจัยที่เกี่ยวข้องไดออสไพรอล ไดกลูโคไซด์
มีรายงานผลการศึกษาวิจัยต้านฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของสารไทโมควิโนน อยู่หลายงานวิจัยดังนี้
ฤทธิ์ต้านการอักเสบ: มีการศึกษาวิจับพบว่าสาร thymoquinone ในน้ำมันจากเมล็ด สามารถยับยั้งการหลั่งสารที่ทำให้เกิดการอักเสบหลายชนิด เช่น thromboxane B2, leucotrein B4, cyclooxygenase, lipoxygenase เป็นต้น
ฤทธิ์ปกป้องตับ และไต: มีการศึกษาวิจับพบว่า สาร thymoquinone สามารถป้องกันตับจากสารพิษคาร์บอนเตตราคลอไรด์ และยับยั้งการเกิด lipid peroxidation และป้องกันไตจากภาวะเครียดออกซิเดชัน (oxidative stress) โดยการจับกับ superoxide และยับยั้งการเกิด lipid peroxidation ได้
ฤทธิ์ต้านภาวะโรคไตที่เกิดจากเบาหวาน มีการศึกษาฤทธิ์ต้านภาวะโรคไตที่เกิดจากเบาหวานของสาร thymoquinone (TQ) จากเมล็ดเทียนดำ (Nigella sativa ) ในหนูแรทที่ถูกเหนี่ยวนำให้เป็นเบาหวานด้วยการฉีดสาร streptozotocin (STZ) ขนาด 60 มก./กก. น้ำหนักตัว เข้าทางช่องท้อง พบว่าการป้อนสาร TQ วันละ 50 มก./กก. น้ำหนักตัว ติดต่อกันนาน 8 สัปดาห์ มีผลลดระดับน้ำตาลในเลือดหนูลงอย่างมีนัยสำคัญเมื่อเทียบกับกลุ่มที่ไม่ได้รับสาร TQ และผลจากการตรวจวิเคราะห์เซลล์ไตด้วยเทคนิค immunohistochemical พบว่าสาร TQ มีฤทธิ์ยับยั้งความเสียหายของเซลล์ไตในหนูที่เป็นเบาหวาน และมีผลลดการแสดงออกของโปรตีนที่บ่งชี้ถึงการเกิดความเสียหายของเซลล์ไต ได้แก่ fibroblast-specific protein 1 (Fsp1), desmin, matrix metalloproteinase-17 (MMP-17) และ ZO-1 ผลจากการทดลองแสดงให้เห็นว่าสาร TQ จากเมล็ดเทียนดำมีฤทธิ์ต้านภาวะโรคไตที่เกิดจากเบาหวานได้
ฤทธิ์ต้านมะเร็ง: มีการศึกษาวิจัยพบว่าสาร thymoquinone และ dithymoquinone จากเมล็ดเทียนดำมีฤทธิ์ต้านเซลล์มะเร็งเม็ดเลือดขาว ตับอ่อน มดลูก เต้านม รังไข่ และลำไส้ในหลอดทดลองได้
ฤทธิ์เพิ่มประสิทธิภาพระบบสืบพันธุ์เพศชาย มีการศึกษาฤทธิ์ของสาร thymoquinone ซึ่งเป็นสารสำคัญที่พบในเมล็ดเทียนดำ (Nigella sativa L.) ในการเพิ่มประสิทธิภาพระบบสืบพันธุ์เพศชายและปรับปรุงคุณภาพอสุจิในหนูที่มีภาวะอ้วนจากการได้รับอาหารไขมันสูง โดยการทดลองแบ่งหนูแรทออกเป็น 4 กลุ่ม คือ หนูปกติ (NC) หนูอ้วน (OC) หนูปกติที่ได้รับ thymoquinone (NT) และหนูอ้วนที่ได้รับ thymoquinone (OT) ในระยะแรกจะทำการป้อนอาหารปกติ หรืออาหารไขมันสูงให้แก่หนูแรทเป็นระยะเวลา 9 สัปดาห์ (63 วัน) และตั้งแต่วันที่ 64 ของการทดลอง ทำการการฉีด thymoquinone ขนาด 10 มก./กก.น้ำหนักตัว/วัน ให้แก่หนูกลุ่ม NT และ OT ทุกวัน ติดต่อกัน 6 สัปดาห์ พบว่า thymoquinone ช่วยป้องกันความผิดปกติของระบบสืบพันธุ์เพศผู้ในหนูแรทที่เกิดภาวะอ้วน โดยมีผลเพิ่มขนาดอัณฑะ หลอดสร้างอสุจิ จำนวนเซลล์ที่สร้างอสุจิและจำนวน Laydig cell (เซลล์ที่สร้างฮอร์โมนเพศชาย) ที่ลดลงจากการได้รับอาหารไขมันสูง นอกจากนี้ thymoquinone ยังช่วยเพิ่มจำนวนอสุจิที่แข็งแรงและลดจำนวนอสุจิที่มีลักษณะผิดปกติได้ทั้งในหนูปกติและหนูอ้วน แสดงให้เห็นว่าสาร thymoquinone จากเมล็ดเทียนดำช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของระบบสืบพันธุ์เพศชาย โดยเพิ่มจำนวนและป้องกันความผิดปกติของอสุจิ
ฤทธิ์ยับยั้งปฏิกิริยาออกซิเดชัน: มีการศึกษาวิจัยพบว่าสาร thymoquinone ที่สกัดจากเทียนดำมีฤทธิ์ยับยั้งปฏิกิริยา lipid peroxidation ส่วนสาร trans-anethole, carvacrol, 4-terpineol ออกฤทธิ์ดีในการจับ superoxide anion อีกทั้งยังมีรายงานว่าน้ำมันหอมระเหย thymoquinone มีผลต่อระบบฮอร์โมนซึ่งมีผลต่อการมีประจำเดือนและขับน้ำนมในสตรีได้อีกด้วย
นอกจากนี้ยังมีการศึกษาทางพิษวิทยา ระบุว่า สาร thymoquinone และ thymohydroquinone เมื่อฉีดเข้าช่องท้องหนู พบว่ามีขนาดที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่งเท่ากับ 10 มิลลิลิตร ต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม และน้ำมันหอมระเหยของเทียนดำที่มีสาร thymoquinone ทำให้เกิดการระคายเคือง และเกิดผื่นแพ้สัมผัสที่ผิวหนังได้
ข้อแนะนำและข้อควรปฏิบัติ
ในการใช้สารไทโมควิโนน ทุกๆ รูปแบบควรระมัดระวังในการใช้เช่นเดียวกับการใช้สารสกัดจากสมุนไพรชนิดอื่นๆ โดยควรใช้ในขนาดและปริมาณที่พอเหมาะไม่ใช้ในปริมารที่มากจนเกินไปหรือใช้ต่อเนื่องกันนานจนเกินไปเพราะอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาวได้ สำหรับ เด็ก สตรีมีครรภ์ สตรีในนมบุตร ไม่ควรใช้สารดังกล่าวเพราะยังไม่มีรายงานการศึกษาด้านความปลอดภัยรองรับ ส่วนผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ผู้ป่วยที่ต้องรับประทานยาต่อเนื่อง ก่อนใช้สารไทโมควิโนน ควรปรึกษาแพทย์ ผู้เชี่ยวชาญก่อนใช้เสมอ
เอกสารอ้างอิง ไทโมควิโนน
- นวลจันทร์ ใจอารีย์. การแพทย์แผนไทย และสมุนไพรเพื่อลดปวดประจำเดือน.ธรรมศาสตร์เวชสารปีที่ 12.ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2555.หน้า 782-792
- กลุ่มงานพัฒนาวิชาการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก. บัญชียาจากสมุนไพร พ.ศ.2555. นนทบุรี : สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึกในพระบรมราชูปถัมภ์ ; 2556.
- ฤทธิ์เพิ่มประสิทธิภาพระบบสืบพันธุ์เพศชายของ thymoquinone จากเทียนดำ. ข่าวความเคลื่อนไหวสมุนไพร.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล
- คู่มือมาตรฐานการใช้ยาสมุนไพรจังหวัดนครศรีธรรมราช. สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครศรีธรรมราช กระทรวงสาธารณสุข. 47 หน้า
- ฤทธิ์ต้านภาวะโรคไตที่เกิดจากเบาหวานของสาร thymoquinone จากเมล็ดเทียนดำ. ข่าวความเคลื่อนไหวสหมุนไพร. สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล
- เทียนดำ. ฐานข้อมูลเครื่องยาคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก http://www.Thymoquinone.com/main.php?action=viewpage&pid=68
- Burnham TH. The Review of natural product. Missouri: Facts and Comparisons; 2001.
- Mahmoudb MR, El-Abhara HS, Saleha S. The effect of Nigella sativa oil against the liver damage induced by Schistosoma mansoni infection in mice. J Ethnopharmacol 2002;79:1–11.
- Gali-Muhtasib H, El-Najjar N, Schneider-Stock R. The medicinal potential of black seed (Nigella sativa) and its components. InM.T.H. Khan and A. Ather (eds.) Lead Molecules from Natural Products. Elsevier B.V.,2006.
- Demir H, Kanter M, Coshun O, Uz YH, Koc A. Effect of black cumin (Nigella sativa) on heart rate. some hematological values and pancreatic beta–cell damage in cadmium – treated rats. Biol Trace Elem Res 2006;110:151-62.
- Iddamaldeniya SS, Thabrew MI, Wickramasinghe SM, Ratnatunge N, Thammitiyagodage MG. A long-term investigation of the anti-hepatocarcinogenic potential of an indigenous medicine comprised of Nigella sativa, Hemidesmus indicus and Smilax glabra. J Carcinog 2006;5:11.