แพงพวยฝรั่ง ประโยชน์ดีๆ สรรพคุณเด่นๆ และข้อมูลงานวิจัย
แพงพวยฝรั่ง งานวิจัยและสรรพคุณ 22ข้อ
ชื่อสมุนไพร แพงพวยฝรั่ง
ชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น แพงพวยบก , พังพวยบก (ภาคกลาง) , ผักปอดบก (ภาคเหนือ) , นมอินทร์ (สุราษฏร์ธานี) , ฉางชุนฮวา (จีน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Catharanthus roseus G.Don
ชื่อสามัญ Madagascar periwinkle, Rose periwinkle, Cape periwinkle, Vinea ,Bringht eye, Indian periwinkle, Cayenne jasmine,Pink periwinkle, Old maid.
วงศ์ APOCYNACEAE
ถิ่นกำเนิดแพงพวยฝรั่ง
แพงพวยฝรั่งเป็นพันธุ์พืชที่มีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมในเขตร้อนของทวีปอเมริกากลาง แล้วแพร่ไปสู่ทวีปยุโรปประมาณ ปี ค.ศ. 1757 แอฟริกาและเอเชียตะวันตกเฉียงใต้ ทั้งนี้ในประเทศมาดากัสการ์แพงพวยฝรั่งถูกยกย่องว่าเป็นพืชพื้นเมืองของที่นั่น เพราะสามารถพบได้มากในธรรมชาติทั่วประเทศ แต่ในปัจจุบันแพงพวยฝรั่งกระจายพันธุ์ และสามารถพบได้ทั่วไปในเขตร้อนต่างๆของโลก สำหรับในประเทศไทย สันนิษฐานว่ามีผู้นำเข้ามาปลูกในประเทศไทยช่วงหลัง พ.ศ. 2516 เพราะในหนังสืออักขราภิธานศรับท์ (พ.ศ. 2516) ไม่มีการบันทึกชื่อแพงพวยฝรั่งเอาไว้
ส่วนในปัจจุบันในประเทศไทย สามารถพบได้ทั่วทุกภาคของประเทศ ทั้งในรูปแบบการปลูกลงแปลงเพื่อประดับตามบ้านเรือนอาคารต่างๆ หรือการปลูกเป็นไม้กระถาง
ประโยชน์และสรรพคุณแพงพวยฝรั่ง
- แก้โรคเบาหวาน
- ช่วยลดไขมันในเลือด
- ช่วยบำรุงหัวใจ
- แก้ท้องผูกเรื้อรัง
- ช่วยย่อยอาหาร
- แก้มะเร็ง
- ใช้แก้บิด
- แก้ปวด
- ใช้ขับพยาธิ
- ใช้ห้ามเลือด
- ขับระดูในสตรี
- รักษามะเร็งในเม็ดเลือด
- เป็นยาเย็น
- ช่วยลดความดัน
- แก้มะเร็ง
- ใช้แก้ร้อนใน
- ช่วยขับปัสสาวะ
- ช่วยขับเหงื่อ
- แก้บวม
- ช่วยถอนพิษสำแดง
- แก้อาการตัวเหลืองอันเกิดจากพิษสุรา
- แก้โรคหนองใน
ลักษณะทั่วไปแพงพวยฝรั่ง
แพงพวยจัดเป็นไม้ล้มลุก เป็นทรงพุ่มสูง 30-120 เซนติเมตร โคนต้นแข็ง ลำต้นสีเขียวอ่อน หรือสีน้ำตาลปนเขียว แตกกิ่งก้านจำนวนมาก มียางสีขาวขุ่น ใบ ใบเดี่ยวออกเป็นคู่ๆ ตรงข้ามกัน ใบหนามีลักษณะแข็ง มีสีเขียวเข้มเป็นมันและเป็นรูปไข่กลับ ขอบใบเรียบ ปลายใบมน โคนใบแหลมหรือมน เส้นกลางใบสีเขียวอ่อน หรือเหลืองสามารถมองเห็นได้ชัดเจน ใบกว้าง 2-3 ซม. ยาว 3-7 ซม. ดอก ออกเป็นกลุ่มตามส่วนปลายกิ่ง แต่ละกลุ่มมีดอกราว 3-4 ดอก เป็นดอกกลีบชั้นเดียว มีกลีบ 5 กลีบ แยกจากกัน กลีบดอกมี 2 สี คือ สีขาวและสีชมพู พันธุ์ดอกสีขาว ตรงกลางดอกมีสีเหลือง ส่วนพันธุ์ดอกสีชมพู ตรงกลางดอกมีสีแดง ดอกบานเต็มที่เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 4 ซม. ลักษณะของกลีบดอกเป็นรูปไข่กลับ ปลายกลีบมนและมีดิ่งแหลม โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด ผลออกเป็นฝักรูปกระบอกยาวออกเป็นคู่ เมื่ออ่อนจะเป็นสีเขียว พอฝักแก่จะเป็นสีน้ำตาลดำ และจะแตกออกเมื่อฝักแห้งด้านในจะมีเมล็ดเล็กๆสีดำ จำนวนมากประมาณ 750-1,000 เมล็ด
การขยายพันธุ์แพงพวยฝรั่ง
แพงพวยฝรั่งสามารถขยายพันธุ์ได้โดย การเพาะเมล็ดและการปักชำ แต่วิธีที่เป็นที่นิยม คือ การเพาะเมล็ด โดยนำเมล็ดจากฝักแห้งที่แตกมาทำการเพาะกับวัสดุเพาะที่ใช้เพาะพันธุ์พืชทั่วไป ในกระบะเพาะ จากนั้นรอ 5-7 วัน เมล็ดจะเริ่มงอก พอต้นกล้าที่ได้มีความแข็งแรงดีแล้วก็สามารถย้ายไปปลูกในแปลงหรือในกระถางตามที่ต้องการได้
ทั้งนี้แพงพวยฝรั่งเป็นพืชที่ต้องการแสงและอากาศร้อนแบบเต็มวง เนื่องจากเป็นพืชในเขตร้อน แต่ก็ชอบความชื้นปานกลาง โดยฉากพื้นที่ชายทะเลและยังเป็นพืชที่ทนแล้งได้ดีและมีความทนทานต่อการเปลี่ยนแปลงของดินฟ้าอากาศได้ดี
องค์ประกอบทางเคมี
มีการศึกษาวิจัยถึงองค์ประกอบทางเคมีของส่วนต่างๆของแพงพวยฝรั่ง พบว่ามีสาระสำคัญต่างๆ เช่น ammocalline,campesterol, acenine, ajalicine, akummigine, carosine, glutamine,loganin, Leurosidine, arginins ยับพบสารกลุ่ม Alkaloids อีกเป็นจำนวนมาก เช่น Vinblastine, Vincristine ,Vincristine, Vinblastine, Vinrosidine, Vinleurosine ฯลฯ
ที่มา : Wikipedia
รูปแบบและขนาดวิธีใช้
ใช้แก้หัด แก้ไข้จากหัด แก้ผดผื่น และแผลอักเสบอื่น ๆ โดยใช้ต้นสด 30-60 กรัม นำมาคั้นเอาแต่น้ำแล้วต้มดื่ม
ใช้แก้อาการปวดฟันโดยต้นสด 60 กรัมนำมาต้มกับน้ำดื่ม
ใช้ลดความดันโลหิต แก้เบาหวาน โดยใช้แพงพวย 15 กรัม ดอกเก๊กฮวย 6 กรัม และชุมเห็ดไทย 6 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน
ใช้ขับปัสสาวะ โดยใช้ทั้งต้น ครั้งละ 6-15 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน
ช่วยแก้ไข้ แก้หวัด แก้ตัวร้อน แก้อาการไอแห้ง โดยใช้ต้นแห้ง 15-30 กรัมนำมาต้มกับน้ำดื่ม
ใช้แก้ฝีที่มีหัวกลัดหนองที่ยังไม่แตก โดยใช้ต้นสดนำมาต้มเอาน้ำชะล้าง ใช้ทั้งต้นตำพอก
ใช้ลดไขมันในเลือดสูงได้ โดยใช้ใบหรือต้น 1 กำมือ นำมาต้มกับน้ำดื่มเช้าและเย็น
การศึกษาทางเภสัชวิทยา
มีผลการศึกษาวิจัยทางเภสัชวิทยาของแพงพวยฝรั่งพบว่ามีฤทธิ์ลดความดันโลหิต ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ลดไขมันในเลือด ขับปัสสาวะ และมีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา
การศึกษาทางพิษวิทยา
มีการศึกษาวิจัยความเป็นพิษในสัตว์ทดลองของแพงพวยฝรั่ง โดยการศึกษาความเป็นพิษแบบเฉียบพลันของสารสกัดเอทานอลจากต้นแพงพวยฝรั่งในหนูแรท พบว่าขนาดที่ก่อให้เกิดความเป็นพิษเฉียบพลัน คือความเข้มข้น 1000 ppm (ส่วนในหนึ่งล้านส่วน) และที่ความเข้มข้น 500 ppm จะก่อให้เกิดความเป็นพิษแบบกึ่งเฉียบพลัน เมื่อป้อนต่อเนื่องกัน 21 วัน นอกจากนี้พบรายงาน (case-report) ในผู้ป่วยที่รับสารแอลคาลอยด์ vindesine และ vinorelbine ซึ่งสกัดจากต้นแพงพวยฝรั่งร่วมกับการรักษาด้วยเคมีบำบัด ว่าก่อให้เกิดภาวะหายใจลำบากในผู้ป่วย
นอกจากนี้ยังผลมีผลการศึกษาวิจัยอีกฉบับหนึ่งระบุว่า จากผลการทดสอบความเป็นพิษด้วยการฉีดสารสกัดจากใบแพงพวยฝรั่งด้วยเอทานอล 95% เข้าช่องท้องของหนูถีบจักร พบว่าในขนาดที่ทำให้หนูทดลองตายครึ่งหนึ่ง (LD50)คือ 4 กรัม/น้ำหนักตัว (กิโลกรัม)
ข้อแนะนำและข้อควรระวัง
- แพงพวยเป็นพืชในวงศ์ APOCYNACEAE ซึ่งจะมียางสีขาว เมื่อนำมาใช้อาจก่อให้เกิดอาการระคายเคืองผิวหนัง หรือทางเดินอาหารได้
- แพงพวยฝรั่งมีสารอัลคาลอยด์ที่เป็นพิษสูง เมื่อใช้ในปริมาณมากอาจทำให้เกิดอาการประสาทหลอนได้
- รากของแพงพวยฝรั่งมีสรรพคุณขับระดูในสตรี ดังนั้นสตรีมีครรภ์ห้ามใช้อย่างเด็ดขาด
- ในการใช้แพงพวยฝรั่งเพื่อเป็นสมุนไพรในการบำบัดรักษาโรคต่างๆ นั้น ควรระมัดระวังในการใช้เช่นเดียวกันกับการใช้สมุนไพรชนิดอื่นๆโดยควรใช้ในปริมาณที่พอดีที่ระบุไว้ในตำรับตำรายาต่างๆ ไม่ควรใช้ในปริมาณที่มากจนเกินไป หรือใช้ติดต่อกันมานานจนเกินไปเพราะอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพได้ สำหรับเด็ก สตรีมีครรภ์ ผู้ป่วยเรื้อรัง รวมถึงผู้ที่ต้องรับประทานยาต่อเนื่องก่อนจะใช้แพงพวยฝรั่งเพื่อเป็นสมุนไพรสำหรับบำบัดรักษาโรคต่างๆ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้เสมอ
เอกสารอ้างอิง
- เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก. หนังสือสมุนไพรลดไขมันในเลือด 140 ชนิด. “แพงพวยฝรั่ง”. หน้า 132-133.
- เดชา ศิริภัทร.แพงพวยฝรั่ง งามอย่างเรียบง่ายและมีคุณค่า.คอลัมน์ ต้นไม้ใบหญ้า . นิตยสารหมอชาวบ้าน เล่มที่ 330. ตุลาคม .2549.
- ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. “แพงพวยบก”. หน้า 573-575.
- จารุพันธ์ ทองแถม. พืชมหัศจรรย์โลกวิกฤติ. กทม. เศรษฐศิลป์. 2555. หน้า465
- วิทยา บุญวรพัฒน์. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. “แพงพวย”. หน้า 400.
- แพงพวยฝรั่ง.กลุ่มสมุนไพรแก้มะเร็ง.สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด.โครงการอนุรักษ์พันธุ์กรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารี(ออนไลน์)เข้าถึงได้จากhttp://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/_19_2.htm.
- แพงพวยฝรั่ง.กระดานถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.(ออนไลน์)เข้าถึงได้จากhttp://www.medplant.mahidol.ac.th/user/reply.asp?.id=6094