ถั่วลันเตา งานวิจัยและสรรพคุณ 25 ข้อ

ชื่อสมุนไพร ถั่วลันเตา
ชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น  ถั่วหวาน, ถั่วแขก (ทั่วไป), ถั่วน้อย (ภาคเหนือ)
ชื่อวิทยาศาสตร์  Pisum sativum Linn.
ชื่อสามัญ  Pea, Greenpea, Garden pea, Sweet pea, Sugar pea
วงศ์  FABACEAE-LEGUMINOSAE

ถิ่นกำเนิดถั่วลันเตา

สำหรับถิ่นกำเนิดของถั่วลันเตายังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ว่าแท้จริงแล้วอยู่ที่ใดกันแน่ เนื่องจากถั่วลันเตาเป็นพืชที่มีอายุเก่าแก่และมีข้อมูลเกี่ยวกับถิ่นกำเนิดของถั่วลันเตาหลายทางที่แตกต่างกันเช่น บางข้อมูลระบุว่า ถั่วลันเตา มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปแอฟริกา จากนั้นจึงแพร่เข้ามาในแถบเมดิเตอเรเนียนและเอเชีย  บางข้อมูลระบุว่าถั่วลันเตามีถิ่นกำเนิดอยู่เอเชียตอนกลาง หรือบางทีอาจเป็นอินเดีย นอกจากนี้ยังมีข้อมูลระบุว่ามีการบันทึกการเพาะปลูกถั่วลันเตา เริ่มแรกในแถบเอเชียตะวันตก ทวีปยุโรป และแพร่เข้าสู่แถบเมดิเตอร์เรเนียน เอเชีย ดังนั้นถิ่นกำเนิดของถั่วลันเตาจึงยังไม่มีข้อสรุปที่ชัดเจน ส่วนชื่อเรียกถั่วลันเตาที่เราเรียกกันนั้น สันนิษฐานว่าเมื่อครั้งประเทศจีนที่มีการนำเข้าถั่วลันเตา จากประเทศฮอลแลนด์ คนจีนเรียกถั่วเหล่านี้ว่า ห่อลันเตา (ฮอลแลนด์เตา) ซึ่งคำว่า เตา ในภาษาจีนแปลว่าถั่ว และมีการใช้คำนี้มากในหมู่คนจีนที่อพยพเข้ามาในประเทศไทย จนเพี้ยนไปและเรียกว่า ถั่วลันเตา ดังในปัจจุบัน

ประโยชน์และสรรพคุณถั่วลันเตา

• ช่วยบำรุงไขมัน
• บำรุงเส้นเอ็น
• ช่วยซักตับ
• บำรุงตับ
• ช่วยเพิ่มน้ำนม
• บำรุงสายตา
• บำรุงผิวพรรณ
• บำรุงกระดูก
• บำรุงฟัน
• ช่วยขับปัสสาวะ
• แก้ปัสสาวะขัด
• บำรุงโรคตับพิการ
• รักษาโรคตับทรุด
• รักษาตับติดเชื้อ
• แก้อาการผิดปกติในตับ
• ช่วยลดระดับคอเลสเตอรอลในเลือด
• ช่วยถอนพิษ
• แก้ตะคริว
• แก้เหน็บชา
• ใช้บำบัดโรคเบาหวาน
• ช่วยขับของเหลวในร่างกาย
• แก้ความดัน
• ช่วยป้องกันอาการขี้หลงขี้ลืมได้
• รักษาโรคหัวใจ
• ช่วยสลายลิ่มเลือด

           ถั่วลันเตานับเป็นพืชผักที่มีการนำมาใช้ทำอาหารที่เก่าแก่หลายพันปีแล้ว โดยในปัจจุบันก็ยังมีการนำ เมล็ดฝักอ่อนและยอดอ่อน นำมาปรุงอาหารได้หลายเมนู เช่น ผัดผัก ผัดหมูถั่วลันเตา แกงเลียง แกงจืด คั่วเกลือ นำมาลวกหรือกินสดเป็นผักจิ้มน้ำพริก และยังมีการนำส่วนต่างๆ ของถั่วลันเตามาแปรรูป เป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น แป้งจากถั่วลันเตา ถั่วลันเตากระป๋อง ถั่วลันเตาแช่แข็ง หรือนำไปทำเป็นขนมขบเคี้ยวต่างๆ ได้อีกด้วย

รูปแบบและขนาดวิธีใช้

ใช้บำรุงสายตา บำรุงผิวพรรณ บำรุงกระดูกและฟัน โดยนำยอดอ่อนถั่วลันเตารับประทานหรือใช้ประกอบอาหารรับประทานก็ได้ ใช้แก้ปัสสาวะขัด ขับปัสสาวะ โดยใช้ยอดอ่อนถั่วลันเตามาต้มกับน้ำดื่ม หรือรับประทานยอดที่ต้มก็ได้ ใช้บำรุงไขมัน บำรุงเส้นเอ็น บำรุงตับ เพิ่มน้ำนม โดยนำเมล็ดมาคั่วกินหรือใช้ประกอบอาหารก็ได้ ใช้รักษาโรคตับพิการ ตับหลุด ตับติดเชื้อ ถอนพิษ แก้เหน็บชา ขับปัสสาวะ ขับของเหลวในร่างกายโดยใช้เถามาต้มร่วมกับเถาลิ้นเสือ จากนั้นจึงนำน้ำที่ได้มาดื่ม ใช้รักษาโรคหัวใจ โรคความดันโลหิต โดยใช้ฝักถั่วลันเตาทั้งฝัก นำไปคั้นเอาแต่น้ำให้ได้ประมาณครึ่งถึงหนึ่งแก้ว ใช้ดื่มวันละ 2 ครั้งเช้าและเย็น

ลักษณะทั่วไปของถั่วลันเตา

ถั่วลันเตาจัดเป็นพืชฤดูเดียวที่มีเถาเลื้อย มีความยาวได้ถึง 2 เมตร ลักษณะลำต้นเล็กและเป็นเหลี่ยม แตกกิ่งก้านตามข้อลำต้น ส่วนรากเป็นระบบรากแก้ว โดยถั่วลันเตาจะมีอยู่ด้วยกัน 2 ประเภทใหญ่ๆ คือ ประเภทแรกเป็นพันธุ์ฝักเหนียว มีเมล็ดโต นิยมปลูกไว้เพื่อรับประทานเมล็ด ส่วนอีกประเภทจะปลูกไว้เพื่อรับประทานฝักสด โดยฝักจะมีขนาดใหญ่และมีปีก  ใบ เป็นใบประกอบหรือใบสลับ มีก้านใบหลักแทงออกบริเวณข้อลำต้น ประกอบด้วยหูใบ 1 คู่ มีลักษณะเรียบหรือหยักลึก มีใบย่อยเป็นคู่ๆ ตรงข้ามกัน โคนใบสอบ ปลายใบแหลม ผิวใบเรียบ ใบมีสีเขียวเข้ม มีขนขนาดเล็กและมีเส้นใบชัดเจน  ดอก ออกเป็นช่อโดยจะแทงออกบริเวณโคนใบและข้อในลำต้น ช่อละ 1-3 ดอก ซึ่งสายพันธุ์ที่ออกดอกเร็วจะออกดอกบริเวณข้อที่ 5-11 ส่วนพันธุ์ที่ออกดอกช้าจะออกบริเวณข้อที่ 13-15 สีดอกที่พบในปัจจุบันมี 2 สีคือ สีขาว และสีม่วงแล้วแต่สายพันธุ์ดอกจะประกอบด้วยกลีบเลี้ยง 5 กลีบ และกลีบดอก 3 กลีบ โดยจะมีกลีบดอก Standard เป็นกลีบที่มีขนาดใหญ่ที่สุด อยู่ด้านบนสุดของดอกโดยขณะทีดอกตูมที่ยังไม่บานจะมีกลีบดอกชนิดนี้หุ้มดอกทั้งหมด แต่เมื่อดอกบาน กลีบนี้จะคลี่ออก และปลายกลีบโค้งออกด้านหลัง และมีกลีบดอก Wing เป็นกลีบดอกที่มีขนาดเล็กรองลงมา ประกอบด้วย 2 กลีบ อยู่ด้านข้างดอก  ผล ออกเป็นฝัก ลักษณะสีเขียว แบนเรียบ ยาวรี จะนูนเฉพาะบริเวณของเมล็ด เมื่อฝักโตจะมีลักษณะอวบนูน ฝักจะโค้งคล้ายตาม เมล็ดภายในฝักมีประมาณ 2-7 เมล็ด ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์

การขยายพันธุ์ถั่วลันเตา

ถั่วลันเตาสามารถขยายพันธุ์ได้โดยการใช้เมล็ด โดยมีวิธีการเริ่มจาก นำเมล็ดพันธุ์ที่ใช้ประมาณ 5-8 กิโลกรัมต่อไร่ แช่น้ำ 1 คืน และคลุกด้วยยากันเชื้อรา จากนั้นทำหลุมปลูกโดยใช้วิธีการขุดหลุมเป็นร่องยาวตื้นพอกลบเมล็ดได้ ลึกประมาณ 1-2.5 ซม. พร้อมโรยด้วยปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 อัตรา 30 กก./ไร่ จากนั้นทำการหยอดเมล็ดซึ่งจะใช้หลุมละ 3-4 เมล็ด ให้มีระยะห่างระหว่างหลุมประมาณ 30 ซม. กลบด้วยหน้าดิน และคลุมด้วยฟางหรือหญ้าแห้ง แล้วรดน้ำให้ชุ่ม หลังจากปลูก 3-5 วัน เมล็ดถั่วลันเตาจะเริ่มงอกและเมื่อต้นอ่อนมีใบจริง 3-5 ใบ หรือสูงประมาณ 8-10 เซนติเมตร ให้ถอนต้นที่ไม่สมบูรณ์ทิ้ง โดยให้เหลือเพียงหลุมละ 2 ต้น เมื่อต้นถั่วลันเตามีอายุ 15-20 วัน หรือ สูง 15-20 เซนติเมตร จะเริ่มมีมือเกาะ ในระยะนี้จะต้องทำคานให้ถั่วเกาะ โดยใช้ไม้ไผ่ขนาด 2 นิ้ว ยาว 1.5-2 เมตร ปักระหว่างหลุม ระยะห่าง 2-3 เซนติเมตร แล้วรัดโยงด้วยเชือกหรือลวดเป็นชั้นๆ 4-6 ชั้น ส่วนการให้น้ำจะให้เพียงวันละ 1 ครั้ง ในระยะ 1-2 เดือนแรก และค่อยรดน้ำเป็น 2-3 ครั้ง ขึ้นอยู่กับสภาพอากาศ และความชื้นในดิน แต่ละครั้งที่ให้น้ำควรให้เพียงหน้าดินชุ่ม และไม่ควรให้น้ำมากจนดินแฉะ

องค์ประกอบทางเคมี

มีรายงานผลการศึกษาวิจัยถึงองค์ประกอบทางเคมีของถั่วลันเตาพบว่ามีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์หลายชนิด อาทิเช่น Phytoestrogen, Zeaxanthin, lutein, lecithin, cabalamin, coumestrol และ purine เป็นต้น นอกจากนี้ถั่วลันเตายังมีคุณค่าทางโภชนาการดังนี้ 

คุณค่าทางโภชนาการของถั่วลันเตา (100 กรัม)

การศึกษาวิจัยทางเภสัชวิทยาของถั่วลันเตา

มีรายงานผลการศึกษาวิจัยทางเภสัชวิทยาของถั่วลันเตาระบุว่ามีฤทธิ์ต่างๆ ดังนี้   

           ฤทธิ์รักษาผมร่วง มีการศึกษาในอาสาสมัคร จำนวน 10 คน อายุ 46-60 ปี ซึ่งให้ทาผลิตภัณฑ์ที่ประกอบด้วยสารสกัดต้นอ่อนถั่วลันเตา (pea sprout extract) 2% บริเวณศีรษะด้านหลัง วันละ 2 ครั้ง เป็นเวลา 2 สัปดาห์ พบว่ามีผลเพิ่มการแสดงออกของยีนที่เกี่ยวข้องกับการงอกของเส้นผม ได้แก่ fibroblast growth factor 7 (FGF7) และ noggin ได้ 56% และ 85% ตามลำดับ และการศึกษาในอาสาสมัครซึ่งมีอาการผมร่วงเล็กน้อยถึงปานกลาง (วันละ ≥100 เส้น) จำนวน 21 คน อายุ 22-63 ปี ซึ่งให้รับประทานสารสกัดต้นอ่อนถั่วลันเตา ขนาด 100 มก. ละลายในน้ำเย็น หรือน้ำผลไม้ 200 - 250 มล. วันละ 1 ครั้ง เป็นเวลา 8 สัปดาห์ พบว่าสามารถลดการหลุดร่วงของเส้นผมได้ หลังจากการรักษา 28 วัน ไม่พบผลข้างเคียงที่เป็นอันตราย จึงสรุปได้ว่า ผลิตภัณฑ์จากสารสกัดต้นอ่อนถั่วลันเตา มีผลช่วยลดผมร่วงและกระตุ้นการเจริญเติบโตของเส้นผมในผู้ที่มีปัญหาผมร่วงได้ โดยไม่มีผลข้างเคียง

           ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ  มีรายงานการศึกษาในการต้านอนุมูลอิสระโดยวิธี DPPH ของเปปไทด์ที่ได้จากการย่อยโปรตีนถั่วลันเตาโดยเอนไซม์โปรติเอสชนิดต่างๆ ที่ผ่านการแยกเปปไทด์ด้วยเครื่อง Amicon Ultramembrane MWCO 1 และ 3 kDa พบว่าเปปไทด์ที่ได้จากการย่อยโปรตีนของถั่วลันเตาที่ได้จากเอนไซม์เพปซิน ที่นำมาผ่านการแยกเพปไทด์ที่ระดับ 1 และ 3kDa มีความสามารถในการต้านอนมูลอิสระได้มากที่สุด เท่ากับร้อยละ 80.00 และ 78.70

           นอกจากนี้ยังมีการศึกษารายงานจากต่างประเทศพบว่าถั่วลันเตามีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาอื่นๆ อีกเช่น มีฤทธิ์เป็นยาคุมกำเนิดช่วยลดคอเลสเตอรอลและน้ำตาลในเลือด ลดความดันโลหิตสูง ช่วยยับยั้งคอหอยพอก ฤทธิ์บำรุงและปกป้องสายตา

การศึกษาทางพิษวิทยาของถั่วลันเตา

ไม่มีข้อมูล

ข้อแนะนำและข้อควรระวัง

ในถั่วลันเตามีสารพิวรีน ซึ่งสารนี้จะถูกแปรสภาพแล้วจะกลายเป็นกรดยูริกที่จะทำให้อาการโรคไต โรคนิ่ว และโรคเก๊าต์กำเริบได้ ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงการรับประทาน หรือรับประทานแต่น้อย

เอกสารอ้างอิง ถั่วลันเตา

1. นิพนธ์ ไชยมงคล. ถั่วลันเตา. ระบบข้อมูลพืชผัก สาขาวิชาพืชผัก ภาควิชาพืชสวน คณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้
2. ประสิทธิภาพในการรักษาผมร่วงของสารสกัดต้นอ่อนถั่วลันเตา. ข่าวความเคลื่อนไหวสมุนไพร. สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
3. รัชนี ไสยประจง, สุรพงษ์ พินิจกลาง, เมธัส สิรสุทธิ. สมบัติทางเคมีกายภาพและสารต้านอนุมูลอิสระของไฮโดรไลเซทโปรตีนถั่วลันเตาที่ย่อยด้วยเอนไซม์. วารสารวิทยาศาสตร์เกษตร ปีที่ 46.
4. ถั่วลันเตา สรรพคุณ และการปลูกถั่วลันเตา. พืชเกษตรดอทคอม เว็บเพื่อพืชเกษตรไทย (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก http://www.puechkaset.com
5. Vermeirssen, V., Camp J.V. and Verstraete W., 2005, Fractonation of Angiotensin I Converting Enzyme Inhibitory Activity from pea and Whey Protein in Vitro Gastrointestinal Gigests, Journal of the Science of food and Agriculture, 85(3): 399-405.
6.  Rubatzky, E.V. and M. Yamaguchi. 1997. Garden and Field Peas. Principles, Production, and Nutritive Values. World Vegetables, Second Edition. ITP International Thomson Publishing. New York. Pp 477-488.
7. Stanisavjevic N.S., Vukotic G.N. and Paster F.T., 2015, Antioxidant Activity of pea Protein Hydrolysates Produced by Batch Fermentation with Lactin Acid Bacteris, Archives of Biological Science, January 2015.