พริกหยวก

ชื่อสมุนไพร  พริกหยวก
ชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น พริกหนุ่ม (ภาคเหนือ) , พริกตุ้ม (ภาคกลาง) , พริกซ่อม (ทั่วไป)
ชื่อวิทยาศาสตร์  Capsicum annuum Linn. Capsicum annuum var. annuum
ชื่อสามัญ  Garden Pepper, Banana Pepper,
วงศ์  SOLANACEAE

ถิ่นกำเนิดพริกหยวก

พริกหยวกซึ่งเป็นพริกในสายพันธุ์ C.annuum L. มีแหล่งกำเนิดดั้งเมอยู่ในทวีปอเมริกากลาง บริเวณประเทศ เม็กซิโก และประเทศใกล้เคียง จากนั้นจึงได้กระจายไปยังทวีปเอเชียและอาฟริกา สำหรับในประเทศไทยสามารถพบเห็นพริกหนุ่มได้มากในภาคเหนือและภาคกลาง โดยแหล่งที่มีการปลูกมากจะอยู่ตามภาคเหนือลงมาถึงอยุธยา ซึ่งภาคเหนือนิยมนำมาใช้ทำเป็นอาหารในหลายๆเมนู

ประโยชน์และสรรพคุณพริกหยวก

พริกหยวกถูกนำมาใช้ประกอบอาหารมาตั้งแต่ในอดีตแล้ว เช่นเดียวกันกับพริกขี้หนู แต่พริกหยวกจะมีรสเผ็ดน้อยกว่าจึงสามารถนำมารับประทานสดๆ หรือนำมาเป็นวัตถุดิบหลับในการใช้ประกอบอาหารได้ เช่น ใช้ทำน้ำพริกหนุ่ม ผัดเปรี้ยวหวาน ใช้รับประทานสดๆ กับแกล้มน้ำพริก หรือใช้เผาไฟนำมารับประทานเป็นเครื่องเคียงของต้มปลาทูในภาคเหนือ เป็นต้น สำหรับสรรพคุณทางยาของพริกหยวกนั้นตามตำรายาไทยระบุถึงสรรพคุณไว้ว่า ผล ใช้ขับลม แก้ท้องอืดเฟ้อ ขับปัสสาวะ  เป็นยาเจริญอาหาร บำรุงเลือดลม บำรุงหัวใจ ช่วยย่อยอาหาร แก้ไขข้ออักเสบ แก้กามโรค แก้อาการปวดเมื่อย ใช้ทาถูกนวดให้ร้อนแดง

รูปแบบ/ขนาดวิธีใช้ โดยส่วนมากแล้วในการใช้พริกหยวกเพื่อให้มีผลในการบำบัดรักษาโรคต่างๆ ตามที่ระบุไว้ในตำรายาไทยนั้นมักจะเป็นการนำมารับประทานในรูปแบบของอาหารต่างๆ มากกว่าจะนำมาแปรรูปเป็นสมุนไพรเหมือนพืชชนิดอื่นๆ แต่ในปัจจุบันมีการสกัดเอาสาร Capsaicin จากพริกหยวกมาใช้เป็นยาหลายๆขนาน รวมถึงยังมีการนำพริกหยวกมาทำเป็นสารสกัด tincture capsaicin สำหรับผสมขี้ผึ้งเป็นยาถูนวดรักษาอาการปวดเมื่อยและไขข้ออักเสบอีกด้วย

ลักษณะทั่วไปพริกหยวก

พริกหยวกจัดเป็นไม้ล้มลุกฤดูเดียวหรือไม้พุ่มขนาดเล็ก สูงประมาณ 0.5-1.5 เมตร ลักษณะลำต้นตั้งตรงและแตกกิ่งก้านมาก แบบ dichotamous  โคนต้นเป็นเนื้อไม้แข็งมีสีน้ำตาลหรือสีเทา ส่วนยอดเป็นเนื้อไม้อ่อนมีสีเขียว  ใบเป็นใบเดี่ยวแบบเรียงสลับออกตามข้อกิ่ง ใบแบนเรียบ รูปไข่ เรียวยาว กว้าง 5-8เซนติเมตร ยาว 10-16 เซนติเมตร โคนใบและปลายใบแหลม ก้านใบยาวได้ถึง 10 เซนติเมตร ขอบใบเรียบ  ดอกออกเป็นดอกเดี่ยวตามซอกใบ เป็นดอกสมบูรณ์เพศและดอกมักจะเอาหัวห้อยลง โดยมีกลีบรองดอกมีลักษณะเป็น 5 พู และมีกลีบดอกเป็นสีขาวนวลเชื่อมติดกันเป็นรูปปากแตร ปลายแยกเป็น 5 แฉก มีเกสรเพศผู้ 5 อัน แตกออกมาจากตรงโคนของกลีบดอก ส่วนเกสรเพศเมียจะชูขึ้นเหนือเกสรเพศผู้ ส่วนรังไข่มีพู 3 พู ผลสดมีหลายรูปร่างและขนาด แต่มักจะเป็นรูปกรวยกว้างและยาวได้ถึง 30 เซนติเมตร เมื่อยังอ่อนอยู่มีสีเขียว เหลือง ครีม หรือม่วง เมื่อสุกเปลี่ยนเป็นสีแดง ส้ม เหลืองหรือน้ำตาลเมล็ดแบนรูปโล่ใหญ่กว่าเมล็ดพริกขี้หนู เป็นสีเหลืองอ่อนหรือสีน้ำตาล

การขยายพันธุ์พริกหยวก

พริกหยวกสามารถขยายพันธุ์ได้โดยการใช้เมล็ด โดยมีวิธีการดังนี้ นำเมล็ดพันธุ์แช่น้ำไว้ 1 คืน และวางไว้ในร่ม 1-2 วัน จากนั้นเตรียมดินเพาะหรือแปลงเพาะด้วยการผสมดินกับเศษวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร เช่น มูลสัตว์ แกลบ ขี้เถ้าแกลบ ขุยมะพร้าว ในอัตราส่วนระหว่าดินกับวัสดุ 2:1

            สำหรับการเพาะในกระบะเพาะให้หยอดเมล็ดพันธุ์ 3-4 เมล็ด/หลุม ขึ้นอยู่กับขนาดหลุมกระบะ พร้อมโรยดินกลบเล็กน้อยรดน้ำให้ชุ่มและต้องคอยรดน้ำทุกวัน เช้า-เย็น กล้าโต 5-10 เซนติเมตร ให้ถอนเหลือหลุมละต้น แต่หากเพาะในแปลงให้หว่านเมล็ดพันธุ์ในอัตรา 30 กรัม/ตารางเมตร

            จากนั้นจึงทำการเตรียมดินในการปลูกในแปลง ซึ่งหากเป็นแปลงใหม่ ควรไถตากดินพร้อมกำจัดวัชพืช นาน 1 สัปดาห์ ทำการหว่านปุ๋ยคอกในอัตรา 2-3 ตัน/ไร่ แล้วทำการยกร่องแปลงสูง 20-30 เซนติเมตร กว้าง 40-60 เซนติเมตร สำหรับขนาดแปลงควรให้มีความกว้างขนาด 30-50 สำหรับปลูกแถวเดี่ยว แปลงกว้าง 80-100 สำหรับปลูกแถวคู่

            จากนั้นจึงทำการปลูกเมื่อต้นกล้ามีอายุ 30-40 วัน หรือสูงประมาณ 15-20 เซนติเมตร และมีใบจริง 5-7 ทั้งนี้ควรให้งดน้ำต้นกล้า 2-3 วันก่อนย้ายลงปลูกในแปลง สำหรับวิธีการปลูกนั้นทำได้โดยขุดหลุมให้ระยะห่างระหว่างหลุม 50 เซนติเมตร นำต้นกล้าที่เตรียมไว้ลงหลุมปลูก พร้อมกลบดินให้แน่นพอประมาณ รดน้ำให้ชุ่ม และรดทุกวัน วันละ 1-2 ครั้ง

องค์ประกอบทางเคมี  มีผลการศึกษาวิจัยองค์ประกอบทางเคมีของพริกหยวกพบว่ามีสารสำคัญ ดังนี้capsaicin, capsicoside A, B, C,  capsanthin,  acetamide, boron, E, P-caumaric, galactosamine, alanine,vanilloyl, glutaminase trigonelline, zeaxanthin, aspartic acid, caffeic acid, cinnamic acid

นอกจากนี้ในพริกหยวกยังมีคุณค่าทางโภชนาการดังนี้

 คุณค่าทางโภชนาการของพริกหยวก (100 กรัม)

• พลังงาน 27 กิโลแคลอรี
• คาร์โบไฮเดรต 4.8กรัม
• ใยอาหาร 3.2กรัม
• ไขมัน 0.2กรัม                                                                                         
• โปรตีน 1.5กรัม
• วิตามินเอ 340 หน่วยสากล            
• วิตามินบี 1 41มิลลิกรัม
• วิตามินบี 2 0.08มิลลิกรัม                                                                  
• วิตามินบี 3 1.3มิลลิกรัม
• วิตามินซี 14มิลลิกรัม                           
• แคลเซียม 11มิลลิกรัม
• ธาตุเหล็ก 0.1มิลลิกรัม
• แมกนีเซียม 17 มิลลิกรัม
• ฟอสฟอรัส 47มิลลิกรัม
• โพแทสเซียม 256 มิลลิกรัม
• เบตาแครอทีน  8.88 ไมโครกรัม
  

ที่มา : Wikipedia

การศึกษาทางเภสัชวิทยา

ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ  มีการศึกษาในหนูถีบจักร โดยแบ่งหนูออกเป็น 4 กลุ่มๆ ละ 6 ตัว กลุ่มที่ 1 เป็นกลุ่มควบคุมได้รับน้ำมันมะกอกตลอดการทดลอง กลุ่มที่ 2 ได้รับ Benzo (a) pyrene ขนาด 50 มก./กก. ละลายในน้ำมันมะกอก ป้อนทางสายยางให้อาหารทางปากวันละ 2 ครั้ง นาน 4 สัปดาห์ ซึ่งขนาดของ Benzo (a) pyrene ที่ 50 มก./กก. จะเหนี่ยวนำให้เกิดมะเร็งปอด กลุ่มที่ 3 ได้รับสาร capsaicin ขนาด 10 มก./กก. ละลายในน้ำมันมะกอกแล้วฉีดเข้าช่องท้องของหนูวันละ 1 ครั้ง นาน 14 สัปดาห์ กลุ่มที่ 4 เป็นกลุ่มที่ได้รับ Benzo (a) pyrene ขนาด 50 มก./กก. ร่วมกับ capsaicin ขนาด 10 มก./กก. ที่ละลายในน้ำมันมะกอก ฉีดเข้าทางช่องท้อง โดยให้ฉีด capsaicin ก่อน 1 สัปดาห์ แล้วจึงป้อน Benzo (a) pyrene และให้ต่อไปจนครบ 14 สัปดาห์ พบว่ากลุ่มที่ 2 (ได้รับ Benzo (a) pyrene) จะลดการทำงานของเอนไซม์ต้านอนุมูลอิสระในปอด พวก superoxide dimutase (SOD), catalase (CAT), glutathione peroxidase (GPx), glutathione reductase (GR), glutathione-S-transferase (GST), glucose-6-phosphate dehydrogenase (G6PD), ลดสารต้านอนุมูลอิสระพวก reduced glutathione, วิตามิน C, E และ A ในขณะที่กลุ่มที่ 4 การทำงานของสารต้านอนุมูลอิสระ SOD, CAT GPx, GR, GST, G6PD, reduced glutathione, วิตามิน C, E และ A จะไม่ลดลง และมีค่าใกล้เคียงกับกลุ่มควบคุม ซึ่งจากการทดลองสรุปได้ว่าสาร capsaicin จากพริกหยวกสามารถป้องกันการเกิดอนุมูลอิสระในหนูที่ถูกเหนี่ยวนำให้เป็นมะเร็งปอดได้

ฤทธิ์ลดไขมันในเลือด มีการศึกษาวิจัยในเกาหลี โดยใช้สารสกัดจากพริกหยวกในหนูทดลองที่ถูกทำให้อ้วน (ด้วยการให้ 20% ของ corn oil) โดยให้สารสกัดจากพริกหยวก 10% กับหนูทดลองนาน 4 สัปดาห์ ผลการทดลองพบว่าหนูทดลองมีระดับคอเลสเตอรอลและระดับไตรกลีเซอไรด์ลดลง

ฤทธิ์ปกป้องตับ มีการทดลองคาโรตินอยด์กับเซลล์ตับหนู ที่เหนี่ยวนำให้อักเสบด้วย carbon tetrachloride พบว่า คาโรตินอยด์ และสารสกัดจากพริกหยวก สามารถลดระดับของ glutamic pyruvic transaminase ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ปล่อยออกมาเมื่อตับเป็นพิษได้ นอกจากนี้พบว่าหลังจากหนูได้รับ carbon tetrachloride ปริมาณของ aminotransterase และ lipid peroside ในตับจะเพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม จากนั้นเมื่อให้ capsanthin และ beta-cryptoxanthin ขนาด 10 mg/Kg น้ำหนักตัว พบว่าสามารถลดฤทธิ์ของ glutamic pyruvic transminase ได้ นอกจากนี้ยังลดการสร้าง lipid peroxide และ malondialdehyde อีกด้วย จึงสรุปได้ว่า capsanthin, beta-cryptoxanthin, carotenoid มีบทบาทในการป้องกันการเกิดพิษต่อตับ จากการได้รับ carbon tetrachloride ด้วยกลไกของการเป็นสารต้านอนุมูลอิสระ

            ฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือด มีการศึกษาทดลองในอิตาลี โดยใช้สารสกัดจากพริกหยวกกับหนูทดลอง โดยการฉีดเข้าใต้ผิวหนังและให้ทางปาก ผลการทดลองพบว่า สามารถลดระดับน้ำตาลในเลือดของหนูทดลองได้

การศึกษาทางพิษวิทยา

ไม่มีข้อมูล

ข้อแนะนำและข้อควรระวัง

1. ในการรับประทานพริกหยวกนั้น ถึงแม้ว่าพริกหยวกจะมีความเผ็ดไม่มาก แต่ก็ไม่ควรรับประทานเพื่อหวังผลในการรักษาโรคมากเกินไป โดยควรบริโภคแต่พอดี ไม่ควรบริโภคมากจนเกินไป หรือบริโภคติดต่อกันนานไป เพราะอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพได้
2. สำหรับผู้ที่แพ้พริก (Capsaicin) ไม่ควรบริโภคพริกหยวก เพราะเป็นพืชตระกูลเดียวกัน และมีสาร Capsaicin เช่นกัน

เอกสารอ้างอิง

1. รศ.ดร.มณีฉัตร นิกรพันธุ์.2541.พริก.กรุงเทพฯ.โอ.เอส.พริ้นติ้งเฮ้าส์.PROSEA. 1994. Vegetables. Bogor Indonesia
2. เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก.  “พริกหยวก”.  หนังสือสมุนไพรบำบัดเบาหวาน 150 ชนิด.  หน้า 114-115.
3. สาร capsaicin จากพริกหยวกมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ.ข่าวความเคลื่อนไหวสมุนไพร. คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.
4. พริก.คู่มือนักวิชาการส่งเสริมการเกษตร.กรมส่งเสริมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
5. เภสัชกรหญิง จุไรรัตน์ เกิดดอนแฝก.  “พริกหยวก”  หนังสือสมุนไพรลดไขมันในเลือด 140ชนิด.  หน้า 130-131.
6. ดร.พัชราณี ภวัตกุล.พริกขี้หนูกับปัจจัยเสี่ยง ของโรคหัวใจและหลอดเลือด.คอลัมน์เรื่องเด่นจากปก.นิตยสารหมอชาวบ้าน เล่มที่305.กันยายน 2547.
7. ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม.  “พริกหยวก”.  หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5.  หน้า 544-545.
8. Caroteroids จากพริกหยวก (Capdicum annuum) ป้องกันตับจากการถูกทำลายด้วย carbon tetrachloride. ข่าวความเคลื่อนไหวสมุนไพร.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.
9. การปลูกพริก.พืชเกษตรดอทคอมเว็บเพื่อพืชเกษตรไทย(ออนไลน์)เข้าถึงได้จาก http://www.puechkaset.com
10. P.W. Bosland and E.J. Votava. 2000. PEPPER : VEGETABLE AND SPICE CAPSICUMS. CABI Publishing USA