พญาวานร ประโยชน์ดีๆ สรรพคุณเด่นๆ และข้อมูลงานวิจัย
พญาวานร งานวิจัยและสรรพคุณ 20 ข้อ
ชื่อสมุนไพร พญาวานร
ชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น ว่านพญาวานร, ว่านง็อก (ทั่วไป), ฮวานง็อก (เวียนนาม)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Pseuderanthemum palatiferum (Nees) Radlk.
ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Eranthemum palatiferum Nees
ชื่อสามัญ Hoan-Ngoc
วงศ์ Acanthacea
ถิ่นกำเนิดพญาวานร
พญาวานรเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ที่ประเทศเวียดนาม โดยเป็นพืชที่ถูกค้นพบในป่าแถบเวียดนามเหนือ ประมาณปี ค.ศ.1990 และมีการนำมาใช้เป็นสมุนไพรรักษาโรคต่างๆ ต่อมาจึงได้มีการปลูกขยายทั้งเวียนนาม สำหรับในประเทศไทยนั้นพญาวานรถูกนำเข้ามาโดยกลุ่มทหารผ่านศึกสมัยสงครามเวียดนาม และในปัจจุบันสามารถเพาะพันธุ์ได้ในประเทศไทยแล้ว
ประโยชน์และสรรพคุณพญาวานร
- ลดความดันโลหิต
- แก้ท้องเสีย
- แก้ไขข้ออักเสบ
- แก้คออักเสบ
- แก้กระเพาะอาหารอักเสบ
- แก้ลำไส้อักเสบ
- แก้ตกเลือด
- ช่วยรักษาแผล
- แก้ท้องผูก
- ช่วยป้องกันโรคอหิวาต์ และท้องเสียในสัตว์เลี้ยงอีกด้วย
- แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย
- บรรเทาอาการประสาทหลอน
- แก้ไข้หวัด
- รักษาโรคเบาหวาน
- รักษาตับอักเสบ
- รักษาอาการทางเดินอาหารไม่ปกติ
- แก้อาการท้องไส้ไม่ปกติ
- รักษาอาการคอพอก
- แก้เคล็ด
- รักษาอาการปัสสาวะเป็นเลือด ปัสสาวะขุ่นข้น
- รักษาอาการมดลูกหย่อนของหญิงคลอดบุตรใหม่
รูปแบบและขนาดวิธีใช้
มีการใช้ในพญาวานรตามสรรพคุณของตำรายาพื้นบ้านเวียนนามดังนี้
- ใช้รักษาอาการท้องไส้ไม่ปกติ, ปวดเมื่อยตามร่างกาย โดยรับประทานใบสด 7-14 ใบ วันละ 2 ครั้ง
- ใช่รักษาโรคกระเพาะอาหารเป็นแผล และโรคที่เกี่ยวกับลำไส้โดย รับประทานใบสดครั้งละไม่เกิน 7 ใบ วันละ 2 ครั้ง และต้องรับประทานติดต่อกันไปจนครบ 50 ใบ
- ใช้รักษาโรคตับอักเสบ คอพอก โดยรับประทานใบสดครั้งละ 7 ใบ วันละ 3 ครั้ง ติดต่อกันไปจนครบ 150 ใบ
- ใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูง รับประทานใบสดวันละ 5-9 ใบ
- ใช้รักษาโรคเบาหวานโดยรับประทานใบสด ในผู้ชายรับประทาน 7 ใบ ส่วนผู้หญิงรับประทานวันละ 9 ใบ ต่อวัน และให้รับประทานเป็นเวลาภายใน 90 วัน
- ใช้รักษาอาการปัสสาวะแสบ ปัสสาวะเป็นเลือดโดยนำใบสด 14-21 ใบ คั้นเอาน้ำข้นๆ รับประทาน
- ใช้สำหรับสตรีหลังคลอดบุตร รับประทานใบสดวันละ 1 ใบ โดยรับประทานทุกวันจะทำให้มดลูกเข้าอู่เร็วกว่าปกติ และจำทำให้ฟื้นสุขภาพได้เร็วขึ้น
ลักษณะทั่วไปของพญาวานร
พญาวานรจัดเป็นไม้พุ่มพันธุ์ใบขนาดเล็ก สูง 1-3 เมตร ลำต้นเป็นรูปสี่เหลี่ยมตั้งตรง เปลือกต้นผิวเรียบสีเขียว ใบออกตามโคนง่านใบโดยจะออกเป็นใบเดี่ยวเรียงตรงข้าม รูปรีถึงรูปใบหอกมีสีเขียวมันเงา กว้าง 3-5 ซม. ยาว 5-15 ซม. โคนใบสอบ ปลายใบแหลมเรียว ขอบใบเรียบ มีเส้นแขนงใบ 8-11 คู่ ผิวใบมีขนยางห่าง (pilose) ดอกออกเป็นช่อแยกแขนงแบบช่อเชิงลด (spicilifom paniculate) มีใบประดับรูปแถบ หรือ อาจไม่มีใบประดับเลยก็ได้ มีก้านดอกย่อย ยาวประมาณ 0.5 ม.ม. และที่ก้านดอกย่อยกลีบเลี้ยง รวมถึงใบประดับจะมีขนสั้นนุ่ม สำหรับกลีบเลี้ยงมี 5 กลีบ รูปแถบ กลีบดอกเป็นสีชมพู น้ำเงิน ม่วง หรือ เกือบดำ มีหลอดดอกรูปทรงกระบอก และดอกเป็นรูปปากแตร หรือรูปห้าแฉก
การขยายพันธุ์พญาวานร
พญาวานรสามารถขยายพันธุ์ได้โดยการปักชำ และการเพาะเมล็ด แต่วิธีที่เป็นที่นิยมในปัจจุบัน คือ การปักชำยอด ซึ่งวิธีนี้จะเกิดรากเร็ว และต้นก็ตั้งตัวได้เร็วอีกด้วย
ทั้งนี้พญาวานรเป็นพืชที่เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วน ดินร่วนปนทราย หรือ ดินมีความชื้นสูง ยังเป็นพืชที่ชอบที่ร่มหรือแสงแดดรำไร โดยเมื่อโตเต็มที่จะให้ใบมากถึง 700–1,000 ใบ/ต้น หากเด็ดยอดจะสามารถแตกกิ่งได้มากขึ้น และยังเป็นพืชที่สามารถปลูกได้ทั้งในแปลงและในกระถางตามความเหมาะสมของพื้นที่
องค์ประกอบทางเคมี
มีการศึกษาวิจัยองค์ประกอบทางเคมีของใบพญาวานรพบว่ามีสาระสำคัญดังนี้
Flavonoids, β-sitosterol, phytol, 3-0-(β-D-glucopyranosyl)-sitosterol, สารผสมระหว่าง stigmasterol กับ poriferasterol,n-pentacosan-1-ol, สารผสมระหว่าง kaempferol-3-methyl ether-7-0-beta-glucoside กับ apigenin-7-0-β-glucoside, 1-triacontanol,salicylic acid,glycerol 1-hexadecanoate,palmitic acid และ pseuderantin เป็นต้น
ที่มา : Wikipedia
การศึกษาทางเภสัชวิทยาของใบพญาวานร
ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ส่วนสกัดเอทิลอะซีเดท และบิวทานอลจากใบ ซึ่งมีฟลาโวนอยด์เป็นองค์ประกอบหลักมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ เมื่อทดลองโดยใช้ human blood peroxidase modei
ฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลในเลือด มีการศึกษาวิจัยฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลในเลือด โดยนำสารสกัดจากใบพญาวานร (PPE) มาทดสอบพบว่า หนูกลุ่มที่เป็นโรคเบาหวานที่ได้รับสารสกัดจากใบพญาวานร (PPE) 250 มิลลิกรัม/กิโลกรัม สามารถลดระดับ Fasting plasma glucose (FPG) ได้อย่างมีนัยสำคัญ และเมื่อได้รับนาน 14 วัน พบว่ามีระดับ FPG ต่ำกว่าหนูในกลุ่มที่เป็นโรคเบาหวานซึ่งได้รับยา glibenclamide 0.25 มิลลิกรัม/กิโลกรัม อีกทั้งยังสามารถเพิ่มระดับ high-density lipoprotein (HDL) และช่วยลดระดับ Low-density lipoprotein (LDL) , total cholesterol (TC), triglyceride (TG), blood urea nitrogen (BUN), alkaline phosphatase (ALP) ได้อีกด้วย แต่การได้รับสารสกัดจากใบพญาวานรมากเกินไปอาจก่อให้เกิดพิษได้
ฤทธิ์ต้านเชื้อรา ส่วนสกัดเอทิลอะซีเดท และบิวทานอลจากใบ มีฤทธิ์ต้านเชื้อรา Candida atbicans และ C.stellatoides
ฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย ส่วนสกัดเอทิลอะซีเดท และบิวทานอลจากใบ มีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย 10 ชนิด โดยเฉพาะส่วนสกัดเอทิลอะซีเดทจะมีฤทธิ์แรงต่อเชื้อ Salmonella typhi 158,Shigella flexneri และ E.coli
ฤทธิ์ยับยั้งการสร้างหลอดเลือด สารสกัดเมทานอลจากใบ ความเข้มขัน 100 มคก./มล.มีฤทธิ์อย่างอ่อน (น้อยกว่า 25%) ในการยับยั้งการสร้างหลอดเลือดในเซลล์ human umbilical venous
นอกจากนี้ยังมีการศึกษาวิจัยพบว่าสารสกัดเมทานอลจากใบ เป็นพิษอย่างอ่อนต่อเซลล์มะเร็ง B16 melanoma โดยมีค่าความเข้มข้นที่ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์ครึ่งหนึ่ง (GI50) คือ มากกว่า 100 มคก.มล.
การศึกษาทางพิษวิทยาของใบพญาวานร
ไม่มีข้อมูล
ข้อแนะนำและข้อควรระวัง
- แม้ว่าในตอนนี้จะมีการนำพญาวานร ใช้ในการรักษาโรคต่างๆ มากมาย แต่ก็ยังขาดข้อมูลการศึกษาทางคลินิกในคนขนาดที่เหมาะสมในการใช้ และความเป็นพิษ ดังนั้นจึงควรพิจารณา และระมัดระวังในการใช้
- เด็ก สตรีมีครรภ์ ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง รวมถึงผู้ที่ต้องรับประทานยาต่อเนื่องเป็นประจำก่อนจะใช้พญาวานร เป็นสมุนไพรบำบัดรักษาโรคต่างๆ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้เสมอ
เอกสารอ้างอิง ใบพญาวานร
- เบญจพร ศรีสุวรมาศ และคณะ รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องการศึกษาฤทธิ์ต้านจุลินทรีย์ของสมุนไพรพญาวานร โดยการมีส่วนร่วมของผู้ใช้สมุนไพร : พ.ศ.2552
- วงศ์สกัดฉั่วสกุล , อรัญญา ศรีบุศราคัม, ฮวานง็อก (Hoan Ngoc) สมุนไพรในกระแส. จุลสารข้อมูลสมุนไพร สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ปีที่ 25. ฉบับที่ 3. เมษายน 2551.หน้า 3-6
- ว่านพญาวานร ความเป็นมงคล ประโยชน์ สรรพคุณ และวิธีปลูก. พืชเกษตรดอทคอม.เว็บเพื่อพืชเกษตรไทย (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก http://www.puechkaset.com
- Tran, T.A.and Ziegler,S.(2001). Utilization of medicinal plants in Bach Ma National Park, Vietnam. Medicinal Plant Conservation 7,3-5.
- กองโรงพยาลภูมิภาค (2542) คู่มือการปฏิบัติงานแบคทีเรีย.กรุงเทพฯ.สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข.กองวิทยาศาสตร์การแพทย์. (2529.)
- Le Vam Lan; Ziegler,S. and Grever,T. (2002). Utilization of forest products and environmental services in Bach Ma National Park, Vietnam. Hanoi Vietnam:German Development Service
- ข้อมูล.รศ.ดร.พาณี ศิริสะอาด. ลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ไทยนิวส์.ฉบับวันพุธที่ 18 มิถุนายน 2551 หน้า 5
- ต้นพญาวานร.กระดานถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก http://www.medplant.mahidol.ac.th/user/reply.asp?id=5420
- กัญจนา ธีระกุล และคณะ (2538) จุลชีววิทยาปฏิบัติการ. กรุงเทพฯคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
- Dieu HK,Loc CB< Yamasaki S,Hirata Y.The effects of Pseuderanthemum palatiferum,a new medicinal plant, on growth performances and diarrhea of piglets JARQ 2006;40(1):85-91.