กำแพงเก้าชั้น

ชื่อสมุนไพร  กำแพงเก้าชั้น
ชื่ออื่น ๆ /ชื่อท้องถิ่น  ตากวง (โคราช,นครพนม,ภาคอีสาน) , ตากวาง (ลำปาง,แพร่) ,ตะก้อง , ขอบด้วงเถา (ชุมพร) , กระดงเย็น (เกาะช้าง)
ชื่อวิทยาศาสตร์   Salacia verrucosa Wight.
วงศ์  Celastraceae

ถิ่นกำเนิดกำแพงเก้าชั้น

กำแพงเก้าชั้นเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดบริเวณเขตร้อนของทวีปเอเชีย ในภูมิภาคเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยมักจะพบกำแพงเก้าชั้นในธรรมชาติบริเวณป่า ดงดิบ ป่าดิบเขา ป่าเต็งรัง รวมถึงป่าโปร่งทั่ว ๆ ไป ที่มีความสูงจากระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 500 เมตรขึ้นไป สำหรับในประเทศไทยสามารถพบตามป่าดังกล่าวได้ทั่วทุกภาคของประเทศ

ประโยชน์และสรรพคุณ 

กำแพงเก้าชั้นถือเป็นพันธุ์ไม้พื้นบ้านของไทย ดังนั้นจึงมีการนำมาใช้ประโยชน์มาตั้งแต่ในอดีตแล้ว โดยเฉพาะในภาคอีสานจะมีการนำมาใช้แพร่หลายกว่าภาคอื่น ๆ เช่น ผลสุกของกำแพงเก้าชั้นจะมีการนำเยื่อหุ้มเมล็ดมารับประทานเป็นผลไม้ ป่าสำหรับทานเล่นชนิดหนึ่งซึ่งจะมีรสหวาน นอกจากนี้ยังมีการนำเถาหรือลำต้นของกำแพงเก้าชั้นมาใช้เป็นสมุนไพรอีกด้วย โดยสรรพคุณของกำแพงเก้าชั้นตามตำรายาไทยนั้นระบุไว้ว่า  เนื้อไม้รสฝากเทาใช้ บำรุงโลหิต บำรุงตับไต แก้โลหิตจาง ใช้ขับของเสียออกจากร่างกาย ขับปัสสาวะ แก้กระษัยไตพิการ บำรุงร่างกาย แก้ระดูขาว  แก้ปวดเมื่อยปวดหลังปวดเอว  ใช้ขับลม แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ เป็นยาระบาย

ลักษณะทั่วไปกำแพงเก้าชั้น

กำแพงเก้าชั้นจัดเป็นไม้พุ่มรอเลื้อยหรือไม้เถาเนื้อแข็งขนาดใหญ่ ยาวประมาณ 5 เมตร เปลือกเถาเป็นสีน้ำตาลหรือสีเทา ผิวขรุขระและมีรูอากาศตามผิวเปลือก กิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาลแดงปกคลุม ส่วนเปลือกด้านในมีสีแดงและมีรูอากาศมาก สำหรับเนื้อไม้มีสีแดงอ่อน น้ำยางเป็นสีแดง มีเส้นวงปีสีแดงเข้ม ซ้อนกันถี่ ๆ สามารถเห็นได้ชัดเจน  ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงสลับหรือเรียงตรงข้ามใบเป็นรูปรีหรือรูปใบหอกปลายและโคนใบแหลม ขอบใบเรียบ แผ่นใบสีเขียว เรียบ เป็นมันมีเส้นแขนงใบถี่ลึก ก้านใบเล็กโดยใบจุมีขนาดกว้างประมาณ 2-5 เซนติเมตรยาวประมาณ 10-20 เซนติเมตร  ดอกเป็นเดี่ยวแต่จะออกรวมกันเป็นกลุ่มโดยจะออกมาจากปุ่มนูนบริเวณซอกใบ หรือบนกิ่งที่เคยมีรอยใบติดอยู่ และในกลุ่มดอก 1 กลุ่มจะมีดอกย่อย ประมาณ 30-40 ดอก มีก้านดอกสีเขียวอ่อน ยาว 0.5 เซนติเมตร ส่วนกลีบดอกสีเขียวอมเหลืองรูปร่างกลม ปลายมน ฐานกลีบกว้าง สีเขียวอมเหลือง มีประมาณ 5 กลีบ  จากฐานดอกนูนขึ้นเป็นรูปทรงกลมแบบมีเกสรเพศผู้ 3 อัน  ผลเป็นผลสดกว้าง 3-4 เซนติเมตร รูปทรงกลม-ผิวหยาบผลอ่อนสีเขียว เมื่อสุกมีสีส้มแดง มีเนื้อหุ้มเมล็ดสีขาวหรือสีน้ำตาลขุ่น รสหวานสามารถรับประทานได้โดยใน 1 ผลจะมีเมล็ดแข็ง 3-4 เมล็ด

การขยายพันธุ์

กำแพงเก้าชั้นสามารถขยายพันธุ์ได้โดยวิธีการใช้เมล็ด แต่ในปัจจุบันการขยายพันธุ์กำแพงเก้าชั้นจะเป็นการขยายพันธุ์ในธรรมชาติเป็นส่วนใหญ่ เพราะยังไม่นิยมนำปลูกในเชิงพาณิชย์หรืออาจมีการนำมาปลูกไว้ตามหัวไร่ปลายนาบ้างเล็กน้อย สำหรับวิธีการเพาะเมล็ดและการปลูกกำแพงเก้าชั้นนั้นสามารถทำได้เช่นเดียวกันกับการเพาะเมล็และการปลูก กำแพงเจ็ดชั้น (ในบทความ”กำแพงเจ็ดขั้น”) ตามที่ได้กล่าวมาแล้ว

องค์ประกอบทางเคมี

มีผลการศึกษาวิจัยในส่วนของลำต้นหรือเถาของกำแพงเก้าชั้นที่มีการนำมาใช้เป็นสมุนไพรพบว่า มีสาระสำคัญในกลุ่มต่าง ๆ ดังนี้ กลุ่ม Terpenoids เช่น26-  friedelane-1,3-dione,  hydroxyfriedelane-1,3-dione, 21 alpha-hydroxyfriedelane-1,3-dione,  30-hydroxyfriedelane-1,3-dione,  kokoonol friedelin, 3β, 22 alpha-dihydroxyolean-12-en-29-oic acid
นอกจากนี้ยังพบสารต่าง ๆอีกเช่น α-amyrin , β-sitosterol , 20,29-eoxysalacianone  เป็นต้น 

ที่มา : Wikipedia
 

รูปแบบและขนาดวิธีใช้ 

ใช้บำรุงร่างกาย บำรุงโลหิต บำรุงตับไต แก้โลหิต และน้ำเหลืองพิการ แก้กษัยปวดเมื่อย แก้ระดูขาวในสตรี โดยใช้เถาแห้งมาต้มกับน้ำดื่ม  ยาระบาย (เข้ายากับยาปะดง ดูกใส คอแลน พาสาน)  ขับปัสสาวะ ใช้แก่นตำกวง (เข้ายากับ แก่นตาไก่ แก่นดูกใส แก่นตานนกรด) ตัวอย่างตำรับยาของตากวง ใช้เป็นยาแก้ปวดเมื่อย แก้กษัย บำรุงกำลัง โดย ใช้กำแพงเก้าชั้น , กำแพงเจ็ดชั้น เถาวัลย์เปรียง เครือเขาแกลบ เถาวัลย์เหลือก ต้มกับน้ำดื่มเป็นประจำ ใช้เป็นยาระบายโดยใช้กำแพงเก้าชั้น เข้ายากับคอแลน ยกปะดง พาสาน ดูกใส หรือใช้เถากำแพงเก้าชั้น กำแพงเจ็ดชั้น แก่นนมสาว กาฝากต้นติ้ว แก่นดูกใส และรากเกียงปืนมาต้มกับน้ำดื่ม ใช้เป็นยาแก้ปวดเมื่อย คลายเส้นเอ็นโดยใช้ลำต้นกำแพงเก้าชั้น ขมด้นเกลือ ตับเต่า ดูกหินและอ้อยดำ มาต้มกับน้ำดื่ม

การศึกษาทางเภสัชวิทยา 

มีผลการศึกษาวิจัยทางเภสัชวิทยาในต่างประเทศของเถากำแพงเก้าชั้น พบว่ามีฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือด และมีฤทธิ์ต้านมะเร็ง

การศึกษาทางพิษวิทยา

ไม่มีข้อมูล

ข้อแนะนำและข้อควรระวัง

ในการนำกำแพงเก้าชั้นมาใช้เป็นสมุนไพรในการบำบัดรักษาโรคต่าง ๆ ตามสรรพคุณที่ระบุไว้ในตำรายาต่าง ๆ นั้น ควรระมัดระวังในการใช้เช่นเดียวกันกับการใช้สมุนไพรชนิดอื่น ๆ โดยควรใช้ในขนาดและปริมาณที่พอเหมาะและไม่ควรใช้ติดต่อกันเป็นระยะเวลานานจนเกินไป เพราะอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพได้ สำหรับเด็ก สตรีมีครรภ์ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง รวมถึงผู้ที่ต้องรับประทานยาต่อเนื่องเป็นประจำ หากต้องการใช้กำแพงเก้าชั้นเป็นสุมไพรสำหรับบำบัดรักษาโรค ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้เสมอ

เอกสารอ้างอิง

1. วุฒิ  วุฒิธรรมเวช (2540).สารานุกรมสมุนไพร รวมหลักเภสัชกรรมไทย.กรุงเทพฯ.โรงพิมพ์โอ.เอส.พรินติ้งเฮ้าส์.หน้า209
2. ตากวาง.พืชกินได้ในป่าสะแกราช.สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีแห่งประเทศไทย(ว.ว.).หน้า123-124
3. กำแพงเก้าชั้น.คู่มือสมุนไพรป่าชุมชนโนนใหญ่.สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ กระทรวงสาธารณสุข.หน้า48
4. กำแพงเก้าชั้น.ฐานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี(ออนไลน์)เข้าถึงได้จาก http://www.phargardon.com/main.php?action=viewpage&pid=20
5. กำแพงเก้าชั้น.ฐานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี(ออนไลน์)เข้าถึงได้จาก http://www.phargardon.com/main.php?action=viewpage&pid=227
6. DingHoumL.(1964)Celastraceae-II.In;Van Steenis,C.G.G.J;ed.Flora Malesiana Jakarta:6:p.414-415