ประทัดใหญ่ งานวิจัยและสรรพคุณ 15 ข้อ

ชื่อสมุนไพร ประทัดใหญ่
ชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น ประทัดจีน, ปิง, ประทัด( ทั่วไป)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Quassia amara L.
ชื่อสามัญ Quassia, Amargo, Bitter wood, Hombre grande, Bitter ash
วงศ์ SIMAROUBACEAE

ถิ่นกำเนิดประทัดใหญ่

จากการศึกษาค้นคว้าพบว่าประทัดใหญ่เป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนของทวีปอเมริกา อาทิเช่น ในเขตร้อนของอเมริกาใต้ ได้แก่ บราซิล อาเจนตินา เปรู ซุรินาเม เวเนชุเอลา โคลัมเบีย ฯลฯ รวมถึงในทะเลแคริบเบียน เช่น ตรินิแดด และโตเบโก และ ในอเมริกากลาง เช่น คอสตาริกา นิการากัว จาไมกา ปานามา เป็นต้น ส่วนในประเทศไทย ถูกนำเข้ามาปลูกและขยายพันธุ์นานแล้ว โดยส่วนมากจะถูกนำมาปลูกตามสวนสมุนไพรหรือสวนพฤกษชาติมากกว่าในธรรมชาติ

ประโยชน์และสรรพคุณประทัดใหญ่

• รักษาโรคมาลาเรีย
• รักษาโรคหัด
• รักษาโรคท้องร่วง
• แก้ไข้
• รักษาเหา
• ใช้เป็นยาขับไล่แมลง
• ช่วยให้เจริญอาหาร
• ช่วยย่อยอาหาร
• ใช้แก้ผดผื่นคัน
• ช่วยขับพยาธิ เส้นด้าย
• ช่วยต้านเบาหวาน
• ช่วยลดระดับไขมันในเลือด
• ใช้เป็นยาทาผิวหนังแก้อาการคัน (ใบ)
• แก้โรคเบาหวาน
  
• ใช้บำรุงน้ำย่อย
  

รูปแบบและขนาดวิธีการใช้ประทัดใหญ่

ใช้เป็นยาขมเจริญอาหาร ใช้บำรุงน้ำย่อย ใช้เนื้อไม้ หรือ เปลือกต้นประทัดใหญ่ 0.5 กรัม (ประมาณ 4-5 ชิ้น) นำมาต้มหรือชงกับน้ำเดือดครึ่งถ้วยแก้ว แล้วใช้รับประทานเพียงครั้งเดียว ใช้แก้ไข้มาลาเรีย ด้วยการใช้เนื้อไม้ 4 กรัม นำมาต้มกับน้ำ 4 ถ้วยแก้ว แล้วเคี่ยวจนเหลือ 2 ถ้วยแก้ว ใช้รับประทานก่อนอาหารเช้า และเย็นครั้งละ ¼ ถ้วยแก้ว วันละ 2 ครั้ง ใช้แก้อาการผดผื่นคันต่างๆ โดยใช้ใบประทัดใหญ่มาตำให้ละเอียดแล้วนำมาทาบริเวณที่เป็น

ลักษณะทั่วไปของประทัดใหญ่

ประทัดใหญ่จัดเป็นไม้พุ่มมีความสูงของต้นประมาณ 1.5-3 ม. (บางรายงานระบุว่าสูงได้ถึง 6 เมตร) และมักแตกกิ่งก้านมากเป็นพุ่มเตี้ยๆ มีเปลือกลำต้นมีลักษณะเรียบสีน้ำตาล
           ⦁ ใบ ออกแบบใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับ ใบย่อยมีประมาณ 5 ใบ เป็นรูปรี หรือ รูปไข่กลับ กว้าง 2-3 ซม. ยาว 3-5 ซม. โคนใบรูปลิ่ม ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ แผ่นใบสีเขียวเรียบ ก้านใบรวมมีสีแดงมีครีบแผ่ออกทั้งสองข้าง ใบอ่อนเป็นสีแดง เมื่อแก่จึงมีสีเขียว
          ⦁ ดอก ออกเป็นช่อยาวประมาณ 10-20 เซนติเมตร ที่บริเวณปลายกิ่งมีก้านช่อดอกเป็นสีแดง ส่วนกลีบเลี้ยงดอกมี 5 แฉก เป็นสีแดง ขนาดเล็ก และมีกลีบดอก 5 กลีบ เป็นสีแดงสด ยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร โดยกลีบดอกจะไม่บานและหุ้มเกสรอยู่เป็นรูปกรวยคว่ำมีโคนดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด มีเกสรเพศผู้ 10 อัน
          ⦁ ผล ออกเป็นผลกลุ่มมีผลย่อยรูปไข่กลับ สีแดงคล้ำหรือม่วงดำมีขนาด 0.8-1.5 ซม.

การขยายพันธุ์ประทัดใหญ่

ประเทศจีนสามารถขยายพันธุ์ได้โดยวิธีการเพาะเมล็ด และการตอนกิ่งสำหรับวิธีการทำก็สามารถทำได้เช่นเดียวกันกับการเพาะเมล็ด และการตอนกิ่ง รวมถึงวิธีการปลูกไม้พุ่มทั่วไปซึ่งได้กล่าวมาแล้วในบทความก่อนหน้านี้ ทั้งนี้ประทัดใหญ่เป็นพืชที่ทนแล้งได้ในระดับหนึ่ง เป็นพืชที่ชอบดินร่วนที่มีความชื้น และมีการระบายน้ำได้ดี รวมถึงมีร่มเงาเล็กน้อย

องค์ประกอบทางเคมี

มีรายงานผลการศึกษาวิจัยถึงองค์ประกอบทางเคมีของประทัดใหญ่ระบุไว้ว่า ในเนื้อไม้ประทัดใหญ่พบสาร quassin 0.09 ถึง 0.17% neoquassin 0.05-0.11% ส่วนใบอ่อนพบสารกลุ่ม quassinoids เช่น simalikalactone D, picrasin B, picrasin H, neoquassin, quassin, picrasin I และ picrasin J นอกจากนี้ยังมีรายงานว่าในสารที่ให้รสขมของประทัดใหญ่ได้แก่ Amaroid และยังพบว่าประทัดใหญ่มีสารสำคัญอื่นๆ อีกเช่น beta-cabolines, beta-sitosterol, gallic acid , gentisic acid , isoparain, isoquassin, malic acid, methoxycantinne , parain, quassialactol, quassimarin, quassinol และ quassol เป็นต้น

การศึกษาทางเภสัชวิทยาของประทัดใหญ่

มีรายงานผลการศึกษาทางเภสัชวิทยาของประทัดใหญ่ระบุไว้ดังนี้
           ฤทธิ์ต้านเบาหวาน มีการศึกษาฤทธิ์ต้านเบาหวานของต้นประทัดใหญ่ (quassia amara L.) ในหนูแรทที่ถูกเหนี่ยวนำให้มีภาวะน้ำตาลในเลือดสูงด้วย nicotinamide-streptozotocin ด้วยการป้อนสารสกัดเมทานอลประทัดใหญ่ขนาดวันละ 100 มก./กก. และ 200 มก./กก. เปรียบเทียบกับการป้อนด้วยยา glibenclamide 10 มก./กก. นาน 14 วัน ทำการเก็บตัวอย่างเลือดจากหนูทุกกลุ่ม เพื่อตรวจวัดระดับน้ำตาล โคเลสเตอรอล LDL-C (Low density lipoprotein cholesterol) HDL-C (high density lipoprotein cholesterol) และไตรกลีเซอไรด์ ผลการศึกษาพบว่าหนูกลุ่มที่ถูกป้อนด้วยสารสกัดเมทานอลประทัดใหญ่ทั้งสองขนาด และหนูที่ถูกป้อนด้วยยา glibenclamide มีผลลดระดับน้ำตาลในเลือด ระดับโคเลสเตอรอล ไตรกลีเซอไรด์ และ LDL-C ที่เพิ่มขึ้นจากการเหนี่ยวนำด้วย nicotinamide-streptozotocin อย่างไรก็ตามการป้อนด้วยสารสกัดเมทานอลประทัดใหญ่ไม่ส่งผลต่อการเพิ่มของ HDL-C และระดับฮอร์โมนอินซูลินอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ในขณะที่ glibenclamide มีผลเพิ่มปริมาณ HDL-C และระดับฮอร์โมนอินซูลินอย่างมีนัยสำคัญ ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่าสารสกัดจากต้นประทัดใหญ่มีฤทธิ์ต้านเบาหวาน และช่วยลดระดับไขมันในเลือดได้
           ฤทธิ์ต้านมาลาเรีย มีการศึกษาวิจัยระบุว่าสาร Simarikalactone D ที่พบในใบของประทัดใหญ่มีฤทธิ์ต้านมาลาเรีย โดยการทดลองพบว่ามีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ Plasmodium falciparum ได้
           นอกจากนี้ยังได้มีการค้นพบสารกลุ่ม quassinoid ตัวใหม่ คือ simalikalactone E. โดยสามารถยับยังการเจริญเติบโตของ P. falciparum ในหลอดทดลองได้ถึง 50%
ฤทธิ์ยับยั้งแผลในกระเพาะอาหาร มีรายงานการศึกษาวิจัยพบว่าสารสกัดจากประทัดใหญ่สามารถยับยั้งแผลในกระเพาะอาหารที่ถูกเหนี่ยวนำจาก Indomethacin อยู่ระหว่าง 77% ถึง 85% นอกจากนี้ยังช่วยลดความเป็นกรดในกระเพาะอาหาร ได้อีกด้วย
           นอกจากนี้ยังมีรายงานการศึกษาทางเภสัชวิทยาอื่นๆ อีกเช่น เยื่อเมือกของประทัดใหญ่ซึ่งพบสาร quassimarin สามารถต้านมะเร็งเม็ดเลือดขาวในหนูทดลองได้ ส่วนสารสกัดจากเปลือกมีฤทธิ์กดประสาทและคลายกล้ามเนื้อได้ เป็นต้น

การศึกษาทางพิษวิทยาของประทัดใหญ่

มีการศึกษาทางพิษวิทยาพบว่าสารสกัดจากประทัดใหญ่มีความปลอดภัยส่วนการให้ quassin ซึ่งเป็นสารส่วนใหญ่ที่พบในประทัดใหญ่ทางหลอดเลือดจะเป็นพิษและนำไปสู่ความผิดปกติของหัวใจ น้ำหนักเฉลี่ยของอัณฑะ ถุงน้ำเชื้อ และน้ำหนักของต่อมใต้สมองส่วนหน้าเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญในหนูที่ได้รับ quassin ในปริมาณสูงถึง 2 กรัม/กก. ในน้ำดื่มนอกจากนี้ยังพบอสุจิและฮอร์โมนเพศชายที่ลดลง

ข้อแนะนำและข้อควรระวัง

เด็ก และสตรีมีครรภ์ไม่ควรใช้ประทัดใหญ่เป็นสมุนไพรสำหรับรับประทานเพราะยังไม่มีข้อมูลด้านความปลอดภัยที่มากพอนอกจากนี้ยังมีรายงานว่า การรับประทานประทัดใหญ่ในปริมาณมากอาจเยื่อเมือกในกระเพาะอาหารระคายเคือง และอาเจียนได้ รวมถึงอาจรบกวนระบบการรักษาโรคหัวใจ และหลอดเลือดได้ อีกด้วย ดังนั้นการใช้ประทัดใหญ่เป็นสมุนไพรควรใช้ในปริมาณที่เหมาะสม และไม่ควรใช้ต่อเนื่องกันนานจนเกินไป

เอกสารอ้างอิง ประทัดใหญ่

⦁ “ประทัดใหญ่ Quassia”. คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. หน้า 174.
⦁ ฤทธิ์ต้านเบาหวานของต้นประทัดใหญ่ (Quassia amara). ข่าวความเคลื่อนไหวสมุนไพร. สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.
⦁ ประทัดใหญ่ ประเทศจีน. กลุ่มยาแก้ลดความร้อน. สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด. โดยการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_09_5.htm
⦁ ดิแอซ, โรแบร์โต; เอร์นันเดซ, ลอเรน่า; โอคัมโป, ราฟาเอล; Cicció, José (2015-06-17).
⦁ เปาโล, โจอานา เอ.; วิลลาโลบอส, โรเจอร์ (2019-09-22). "Quassia amara L. เส้นผ่านศูนย์กลางและความสูงรวมภายใต้สภาพแสงที่แตกต่างกัน: นัยสำหรับการจัดการระบบนิเวศเกษตร" ระบบวนเกษตร . 94 (3): 761–778.
⦁ เอส. เบอร์ทานี; อี. โฮเอล; ดี. สไตน์; แอล. เชโวลอต; วี. จูเลียน; ก. การาวิโต; G. Bourdy E. Deharo (2006). "Simalikalactone D มีหน้าที่ในการต้านมาลาเรียของวิธีการรักษาแบบดั้งเดิมของอะเมซอนที่ทำกับ Quassia amara L. (Simaroubaceae)" วารสารชาติพันธุ์วิทยา . 108 (1): 155–157.
⦁ รูบิก, เดวิด ดับเบิลยู.; ฮอลบรูค, เอ็น. มิเคเล่; Parra, German V. (พฤษภาคม 1985). "บทบาทของโจรขโมยน้ำหวานในการสืบพันธุ์ของต้นไม้เขตร้อน Quassia amara (Simaroubaceae)". โออีโคโลเกีย . 66 (2): 161–167.