ช้อยนางรำ ประโยชน์ดีๆ สรรพคุณเด่นๆ และข้อมูลงานวิจัย
ช้อยนางรำ งานวิจัยและสรรพคุณ 14 ข้อ
ชื่อสมุนไพร ช้อยนางรำ
ชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น นางช้อยนางรำ, นางรำ, ช้อยช่างรำ, แพงแดง (ภาคเหนือ), ว่านมีดยับ (ภาคเหนือ), แพงแดง (ภาคตะวันออก)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Codariocalyx motorius (Houtt.) H. Ohashi
ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์
- Codariocalyx gyrans (L. f.) Hassk.
- Desmodium gyrans (L.) DC.
- Desmodium gyrans (L. f.) DC.
- Desmodium gyrans (L.) DC. var. roylei (Wight & Arn.)Baker
- Desmodium motorium (Houtt.) Merr.
- Desmodium roylei Wight & Arn.
- Hedysarum gyrans L. f.
- Hedysarum motorium Houtt.
- Hedysarum motorius Houtt.
- Meibomia gyrans (L. f.) Kuntze
ชื่อสามัญ Telegraph plant, Semaphore plant
วงศ์ FABACEAE-LEGUMINOSAE
ถิ่นกำเนิดช้อยนางรำ
ช้อยนางรำ จัดเป็นพืชในวงศ์ถั่ว (FABACAEA) ที่มีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมในภูมิภาคเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยมีการกระจายพันธุ์ไปในอินเดีย ศรีลังกา บังกลาเทศ พม่า ไทย ลาว เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย ป่าทั่วไป รวมถึงที่รกร้างว่างเปล่า ที่มีความชื้น แต่ในปัจจุบันหาได้ค่อนข้างยาก
ประโยชน์และสรรพคุณช้อยนางรำ
- แก้ฝีในท้อง แก้ฝีภายใน
- ช่วยดับพิษร้อนภายใน
- ช่วยบำรุงกำลัง
- ช่วยบำรุงกำหนัด
- แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้พิษ
- แก้ไข้รำเพรำพัด
- ช่วยขับปัสสาวะ
- แก้ประสาทพิการ
- ใช้เป็นยาถ่าย
- แก้อาการเจ็บป่วยทั่วไป
- ใช้ขับพิษจากร่างกาย
- แก้หอบหืด
- แก้ไอ
- แก้บิด
อีกทั้งในตำรายาแผนโบราณได้ระบุว่า ใบของช้อยนางรำยังสามารถนำมาเข้ายาได้ และแพทย์แผนโบราณ ยังสามารถใช้ต้น ราก และใบของช้อยนางรำ มาโขลกให้ละเอียดกวนกับปรอทในน้ำหนักเท่ากัน เพื่อทำให้ปรอทแข็งตัวได้อีกด้วย
ในอดีตมีการนำช้อยนางรำมาปลูกไว้ในกระถางแล้วตบมือ ใบอ่อนของพรรณไม้ชนิดนี้ก็จะกระดิกได้เป็นจังหวะ ซึ่งถือว่าเป็นพันธุ์ไม้ที่แปลก อีกทั้งยังมีความเชื่อในเรื่องของความศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งโบราณเรียกว่ากายสิทธิ์ นับถือกันมาแต่โบราณว่าช้อยนางรำ เป็นไม้การสิทธิ์ มีอำนาจทางโชคลาภและเมตตามหานิยม หากบ้าน หรือ ร้านค้าใดปลูกไว้ก็จะช่วยกวักเรียกเงินเรียกทองมาสู่ผู้ปลูกได้อีกด้วย
รูปแบบและขนาดวิธีใช้
- ในอดีตใช้แก้ไข้ตัวร้อน แก้พิษไข้ แก้ไข้รำเพรำพัด แก้ฝีภายใน แก้ประสาทพิการ ขับปัสสาวะ ใช้เป็นยาถ่าย โดยนำใบช้อยนางรำมาต้มกับน้ำดื่ม
- ใช้แก้ฝีในท้อง แก้ฝีภายใน ดับพิษร้อนภายใน ขับพิษจากร่างกาย โดยนำทั้งต้นช้อยนางรำ มาต้มกับน้ำดื่ม
- ใช้แก้ไข้ แก้อาการเจ็บป่วยทั่วไป แก้ไข้ประสาทพิการ ขับพิษ ขับปัสสาวะ โดยนำต้น, ราก และใบช้อยนางรำ มาต้มกับน้ำดื่ม
- ใช้แก้หอบหืด แก้ไอ แก้บิด โดยนำรากช้อยนางรำมาต้มกับน้ำดื่ม
ลักษณะทั่วไปของช้อยนางรำ
ช้อยนางรำ จัดเป็นไม้พุ่มขนาดเล็กจำพวกหญ้า มีรากสะสมอาหารอยู่ใต้ดิน ลำต้นขนาดเล็กมีความสูงได้ถึง 100 เซนติเมตร เปลือกของลำต้นเมื่ออ่อนจะเป็นสีเขียว เมื่อลำต้นแก่จะเป็นสีน้ำตาลบางข้อมูลจัดเป็นว่านชนิดหนึ่ง แต่จะไม่มีหัวอย่างว่านทั่วไป
ใบช้อยนางรำ เป็นใบเดี่ยวแยกเป็นใบย่อย 3 ใบ ออกเวียนรอบลำต้นแต่ละใบมีลักษณะเป็นรูปไข่ มีขนาดกว้าง 1-3 เซนติเมตร และยาว 2-7 เซนติเมตร โคนใบและปลายใบมน แผ่นใบบางเป็นสีเขียว ผิวใบด้านบนเป็นมัน เส้นกลางใบมีสีขาวนวล ส่วนด้านล่างมีขนละเอียดขึ้นปกคลุม มีก้านใบยาวประมาณ 0.5-1 เซนติเมตร
ดอกช้อยนางรำ ออกเป็นช่อแบบดอกถั่ว โดยแทงออกจากด้านข้างยอด หรือ ที่ปลายยอด ช่อดอกช้อยนางรำ เป็นช่อดอกแบบติดดอกสลับ ดอกย่อยมีขนาดเล็กกลีบดอกบาง มีสีม่วงปนขาว หรือ สีม่วงแดงและมีกลีบเลี้ยงเป็นรูปกระดิ่งส่วนก้านช่อดอกมีขนขึ้นปกคลุม
ผลช้อยนางรำ ออกเป็นฝักขนาดกว้าง 0.3 เซนติเมตร ยาว 2.5 เซนติเมตร โดยฝักมีลักษณะแบนหักข้อ ฝักเมื่ออ่อนมีสีเขียว เมื่อฝักแก่มีสีน้ำตาล ภายในฝักจะมีเมล็ดคล้ายเมล็ดถั่วขนาดเล็กสีดำ ประมาณ 2-6 เมล็ด
การขยายพันธุ์ช้อยนางรำ
ช้อยนางรำ สามารถขยายพันธุ์ได้โดยวีการใช้เมล็ด ในอดีตมีการใช้เมล็ดมาหว่านปลูกไว้ดูเล่น เนื่องจากเป็นของแปลกที่ใบสามารถกระดิกได้ เมื่อมีเสียงดัง ต่อมาเริ่มไม่มีการนำมาปลูกจนในปัจจุบันไม่ค่อยพบเห็นช้อยนางรำและค่อนข้างหาได้ยาก สำหรับวิธีการเพาะเมล็ดและการปลูกช้อยนางรำ นั้น สามารถทำได้เช่นเดียวกันกับการเพาะเมล็ดและการปลูกไม้พุ่ม หรือ ไม้ล้มลุกตระกูลถั่วทั่วไป ตามที่ได้กล่าวถึงมาแล้วก่อนหน้านี้
องค์ประกอบทางเคมี
มีรายงานผลการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับองค์ประกอบทางเคมีของสารสกัดจากส่วนใบและทั้งต้นของช้อยนางรำ ระบุว่าพบสารออกฤทธิ์ที่สำคัญหลายชนิดอาทิเช่น สารสกัดจากส่วนใบพบสารกลุ่ม ฟลาโวนอยด์ (flavonoids) อาทิเช่น genistein, luteolin, quercetin และ kaempferol เป็นต้น นอกจากนี้ยังพบกรดไขมัน (fatty acids) เช่น linoleic acid และ eicosenoic acid ส่วนอีกรายงานหนึ่งระบุว่าสารสกัดจากทั้งต้นของช้อยนางรำ พบสารต่างๆ ดังนี้ genistein, hexadecanoic acid, tryptamine, salicylic acid, β-sitosterol-D-glucoside, 2,3-dihydroxybenzoic acid, 2,5-dihydroxybenzoic acid และ N,N-dimethyltryptamine เป็นต้น
การศึกษาวิจัยทางเภสัชวิทยาของช้อยนางรำ
มีรายงานผลการศึกษาวิจัยทางเภสัชวิทยาของสารสกัดจากส่วนรากและใบของช้อยนางรำ ระบุว่ามีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาต่างๆ ดังนี้
สารสกัดจากส่วน ราก และใบ ของช้อยนางรำมีฤทธิ์ต้นอนุมูลอิสระ โดยมีความสัมพันธ์กับปริมาณของสารฟีนอลิกและฟลาโวนอยด์ นอกจากนี้สารสกัดช้อยนางรำ ดังกล่าวมีฤทธิ์ ต้านการอักเสบ (anti-inflammatory) ในเซลล์ เช่น ลดการสร้างไนตริกออกไซด์ (NO) และเอนไซม์โคลออกซีเจเนส-2 (COX-2) อีกทั้งยังยับยั้งการถ่ายโอนสัญญาณ (Syk/Src → NF-κB) โดยคาดว่าสารฟลาโวนอยด์ที่มีบทบาทได้แก่ luteolin, quercetin และ kaempferol ส่วนอีกการศึกษาหนึ่งระบุว่า สารสกัดจากส่วนรากและส่วนใบของช้อยนางรำ มีฤทธิ์ปกป้องตับและฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือด ซึ่งจากการทดสอบในหนูทดลอง มีข้อมูลสามารถลดค่าทางชีวเคมีที่เกี่ยวข้องกับการทำลายตับจากยา paracetamol และยังช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ในแบบการทดลอง streptozotocin-induced diabetic rats ได้
การศึกษาวิจัยทางพิษวิทยาของช้อยนางรำ
ไม่มีข้อมูล
ข้อแนะนำและข้อควรระวัง
ในการใช้ช้อยนางรำ เป็นยาสมุนไพร ผู้ที่ป่วยเป็นโรคเบาหวานและใช้ยาลดน้ำตาลในเลือดควรระมัดระวังในการใช้ เพราะมีรายงานการทดลองระบุว่าพบฤทธิ์ลดน้ำตาลซึ่งอาจก่อให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ (hypoglycemia)
เอกสารอ้างอิง ช้อยนางรำ
- เศรษฐมนตร์ กาญจนกุล.ว่าน.กทม.เศรษฐศิลป์.2553. หน้า 32
- ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม, ช้อยนางรำ, หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย. ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. หน้า 244-245.
- สิทธิโชค แสงโสดา, สมุนไพร 2.รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์. สาขาวิชาจุลชีววิทยา สาขาวิชาชีววิทยา สำนักวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี. เมษายน 2550. หน้า 49.
- Chidambaram, U., Pachamuthu, V., Natarajan, S., Elango, B., Suriyanarayanan, S., & Ramkumar, K. M. (2013). In vitro evaluation of free radical scavenging activity of Codariocalyx motorius root extract. Asian Pacific Journal of Tropical Medicine, 6(3), 188-194.
- Kundu, N., Rahman, M. R., & Sarker, M. R. (2024). Phytochemical screening, analgesic, anti-hyperglycemic and hepatoprotective activity of ethanolic extract of Codariocalyx motorius leaves. Plants Journal (2024).
- Kim, E., Yoon, K. D., Lee, W.-S., Yang, W.-S., Kim, S. H., Sung, Y. H., … & Cho, J. Y. (2014). Syk/Src-targeted anti-inflammatory activity of Codariocalyx motorius ethanolic extract. Journal of Ethnopharmacology, 155(1), 185-193.
- BiomedRes (Biomedical Research network+) (year). The Unique Nutriceutical Components of the Ethnic Medicinal Plant - Codariocalyx motorius. Biomedical Research Journal.
- Uma, C., Suganya, N., Vanitha, P., Bhakkiyalakshmi, E., Suriyanarayanan, S., & Ramkumar, K. M. (2014). Antihyperglycemic effect of Codariocalyx motorius: modulated carbohydrate metabolic enzyme activities in streptozotocin-induced diabetic rats. Journal of Functional Foods, 11(Part B), 517-527.
