รู้จักไหม”สมอไทย”ที่ไม่ได้อยู่ในทะเล           

 เมื่อพูดถึง “สมอไทย” หลายคนคงคิดไปถึงการเดินเรือหรือุปกรณ์ที่สำคัญของเรือชนิดหนึ่ง แต่ว่าในบทความนี้ผู้เขียนไม่ได้จะมานำเสนอเกี่ยวกับสมอเรือ นะครับ แต่จะขอนำทุกท่านมาทำความรู้จักกับ “สมอไทย”ผลไม้ป่าที่เป็นพืชพันธุ์ไม้ของไทยแท้ๆและมีสรรถคุณทางยาที่มากมายอย่างน่าอัศจรรย์เป็นอย่างยิ่ง ก่อนอื่นเรามาทำความรู้จักกับสมอไทยกันก่อนดีกว่า สมอไทยมีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Tecminalia chebula Retz. อยู่ในวงศ์ Combretaceae และมีชื่อไทยที่เรียกกันตามภาคต่างๆ เช่น ภาคกลาง เรียกสมอไทย ว่าสมอไทย , สมออัพยา ภาคอีสาน เรียกว่า หมากแนะ , มาแน่  ภาคเหนือ เรียกว่า หมากนะ , มะนะ โดยสมอไทยนั้นเป็นพืชพันธุ์ไม้ที่มีถิ่นกำเนิดใสประเทศไทย รวมถึงพม่าและบางส่วนในแถบเอเชียใต้ และสมอไทยมักจะพบมากในป่าเต่งตัง ป่าเบญจพรรณในทุกพื้นที่กล่าวมา ส่วนในประเทศไทยนั้นจะพบมากในแถบภาคอีสาน ภาคเหนือ และภาคกลางบางส่วน โดยจะพบมากในเขตป่าซึ่งในอดีตนั้นผู้คนไม่นิยมนำมาปลูกในบ้านเพราะเป็นพันธุ์ไม้ที่มีลำต้นสูงใหญ่(เกรงว่าจะหักโค่นใส่บ้านเรือน)แต่ในปัจจุบันนั้น เริ่มมีการปลูกในไร่ในสวน รวมถึงปลูกเพื่อการพาณิชย์กันบ้างแล้ว ในการนำมาใช้ประโยชน์นั้นสมอไทยนิยมนำมาใช้ประโยชน์อย่างกว้างขวางซึ่งส่วนของสมอไทยที่นิยมนำมาใช้กันมาก คือ ผล และเมล็ด ทั้งนี้สมอไทยได้ถูกจัดให้เป็นผลไม้ป่าโดยมีรสเปรี้ยวอมฝาด สามารถรับประทานได้ทั้งผลสดจิ้มเกลือ ซึ่งเมือรับประทานแล้วจะกระตุ้นความอยากอาหารได้ด้วย และผลสมอไทยดอง และสมอไทยแช่อิ่ม ส่วนในด้านสมุนไพรหมอยาพื้นบ้านจะนำส่วนต่างๆของสมอไทยมาทำยา เช่น ดอก ผล เปลือกต้น ฯลฯ และมีสรรพคุณต่างๆกันไปตามแต่ละส่วนที่มาทำยา เช่น เป็นยาระบาย แก้บิด เป็นยาอายุวัฒนะ กำจัดสารพิษออกจากร่างกาย ฯลฯ และสมอไทยยังเป็น 1 ใน 3 สมุนไพรใน “พิกัดตรีผลา” ที่โด่งดังและเป็นที่นิยมของนักสมุนไพรในขณะนี้อีกด้วย (โดยจะมี สมอไทย สมอพิเภก มะขามป้อม เป็นส่วนประกอบของพิกัดตรีผลา) หากตามตำราสมุนไพรโบราณที่ได้กล่าวไว้ว่า “รสของสมุนไพรจะบ่งบอกถึงสรรพคุณทางยา ยิ่งมากรสก็จะยิ่งมีสรรพคุณและคุณประโยชน์” สมอไทยที่มีรสชาติทั้ง ขม ฝาด เค็ม หวาน เปรี้ยว ก็คงจะเป็น  “ราชาแห่งสมุนไพรไทย” ตามที่ตำรายาโบราณได้กล่าวไว้ โดยในอินเดียก็ถือว่าสมอไทยเป็นสมุนไพรครอบจักรวาลเป็นราชาแห่งสมุนไพรจนมีคำกล่าวว่า หากใครไม่มีแม่คอยดูแล ขอแค่มีสมอไทยก็ไม่ต้องห่วงในเรื่องสุภาพ” รวมถึงชาวทิเบตก็ได้กล่าวขนานกันว่าสมอไทยเป็น “ราชาแห่งยา”ด้วยเช่นกัน จะเห็นได้ว่าสมอไทยนั้นมีคุณประโยชน์เป็นอย่างยิ่ง นับเป็นสมุนไพรสายเลือดไทยที่เป็นที่น่าภูมิใจและน่าจับตามองเป็นอย่างยิ่ง