“สมอพิเภก”สมุนไพรเอนกประสงค์

ในการใช้สมุนไพรมาทำการบำบัดรักษาโรคนั้น เรามักจะนำสมุนไพรที่มีสรรพคุณที่มีฤทธิ์ในการรักษาโรคต่างๆที่เรากำลังเป็นอยู่เมื่อมารักษาอาการเหล่านั้น แต่โดยส่วนมากของสมุนไพรหลายๆชนิดมักจะมีฤทธิ์ในการรักษาโรคทางเดียวกล่าวคือ มีฤทธิ์รักษาโรคที่ตรงกับสารออกฤทธิ์หลักในสมุนไพรนั้นๆ ถึงแม้จะมีการกล่าวถึงสรรพคุณหลายๆทางหลายๆโรค แต่ในความเป็นจริงแล้วจะมีการนำสมุนไพรมาใช้รักษาโรคที่เป็นสรรพคุณหลักของสมุนไพรชนิดนั้น   แต่ในสมอพิเภกนั้นแตกต่างออกไปจากสมุนไพรข้างต้นที่กล่าวมา     โดยสมอพิเภกอาจจะเรียกได้ว่าเป็น     “สมุนไพรเอนกประสงค์”     เลยก็ว่าได้ที่เรียกว่าอเนกประสงค์นั้นเพราะว่าสมอพิเภกไม่ได้มีสรรพคุณในการบำบัดรักษาโรคที่เด่นไปด้านใดด้านหนึ่ง แต่มีสรรพคุณหลายหลายแตกต่างกันไปหลายขนาน เพราะสมอพิเภกนั้นไม่ได้ใช่ส่วนใดส่วนหนึ่งไปรักษาโรคแบบครอบจักรวาล แต่จะให้แตะละส่วนของสมอพิเภกไปรักษาโรคตามสารออกฤทธิ์ในส่วนนั้นๆ และที่พิเศษ คือสมอพิเภกใช้ทำประโยชน์ด้านสมุนไพรได้ทุกส่วน โดยมีสรรพคุณในแต่ละส่วนของสมอพิเภกดังนี้ ตำราไทย ผลอ่อน – มีรสเปรี้ยวใช้แก้ไข้ แก้ลม  เป็นยาถ่าย  ผลแก่ – มีรสฝาด แก้โรคตา บำรุงธาตุ แก้ริดสีดวง  ผลสุก – รักษาท้องมาน เมล็ด – แก้บิด (บิดมูกเลือด) ใบ – ใช้รักษาบาดแผล ดอก – แก้โรคเกี่ยวกับตา เปลือกต้น – ขับปัสสาวะ  แก่นไม้ – แก้ริดสีดวง ราก – แก้พิษในเลือด และในตำรายาพม่าใช้ผลแห้งของสมอพิเภกรักษาอาการไอ ผลสดเป็นยาถ่าย ที่กล่าวมาคือการนำสมอพิเภกไปใช้เป็นยาสมุนไพรแบบเดี่ยว (ใช้เพียงสมอพิเภกตัวเดียว) แต่สมอพิเภกยังสามารถนำไปใช้รวมกับสมุนไพรตัวอื่นได้อีก 2 แบบ คือ 1.พิกัดตรีผลา การนำสมุนไพร 3 อย่างมาทำพิกัดยาซึ่งประกอบด้วย สมอพิเภก สมอไทย มะขามป้อม ซึ่งตามหลักการแพทย์แผนไทยตรีผลามีสรรพคุณช่วยปรับสมดุลของธาตุในร่างกาย โดยใช้สมุนไพรทั้ง 3 ชนิดจะคอยควบคุมพิษข้างเรียงของตัวยาของกันและกัน 2.พิกัดตรีสมอ คือการนำลูกสมอทั้ง 3 อย่าง คือ ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกสมอเทศ มาทำพิกัดยา ซึ่งจะมีสรรพคุณ แก้เสมหะ บำรุงธาตุ แก้ไข ผายธาตุ รวมถึงยังมีการนำ สมอพิเภกไปร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ เช่น ยาหอมนวโกฐ นอกจากจะใช้สมอพิเภกเป็นยาสมุนไพรบำบัดรักษาโรคต่างๆแล้ว ยังสามารนำมาใช้ประโยชน์ในด้านอื่นๆได้อีก เช่นว่า ชาวลั๊วะนำเมล็ดสมอพิเภกมาทุบแล้วนำเนื้อข้างในไปกินได้   ผลและเปลือกต้นของสมอพิเภกสามารถนำมาใช้ย้อมสีของผ้าได้โดยผลจะได้สีขี้ม้าส่วนเปลือกต้นจะได้สีเหลือง    และด้วยความที่ว่าสมอพิเภกเป็นไม้เนื้อแข็ง จึงสามารถนำเนื้อไม้มาใช้ประโยชน์ต่างๆได้ ที่กล่าวมาทั้งหมดนี้ล้วนเป็นเครื่องตอกย้ำว่า สมอพิเภกเป็นสมุนไพรเอนกประสงค์อย่างแท้จริง